Nobel ödüllü çalışmalar istihdam, eğitim ve gelir konulu yeni araştırmalara zemin hazırladı

Kanadalı 65 yaşındaki çalışma ekonomisti David Card "çalışma ekonomisine ampirik katkılarından", Joshua D. Angrist ve Guido W. Imbens ise "nedensellik ilişkilerinin analizine metodolojik katkılarından" ötürü 2021 Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görüldü.

Verilen ödülün gerekçeleri arasında, üç ekonomistin çalışmalarının emek piyasasına ilişkin yeni anlayışlar gelişmesini sağlaması, neden sonuç ilişkisi açısından doğal deneylerden ne gibi sonuçlar çıkarılabileceğini göstermesi, yaklaşımlarının diğer alanlara da yayılarak ampirik araştırmayı kökten değiştirmesi gösterildi.

Ödül kazanan ekonomistlerin çalışmalarına bakıldığında, istihdam piyasası değişkenleri arasında varsayılan ilişkileri yeni yöntemlerle sorguladıkları ve teorilerin aksine sonuçlar elde ettikleri görülüyor. Yapılan çalışmaların bir diğer ortak noktası ise iktisadi konuların, farklı yöntemlerle toplanan veriler ile ekonometrik açıdan incelenmesi olarak öne çıkıyor.

Her üç ekonomistin ortak birçok çalışmaya imza atması da dikkati çekiyor. Yapılan ortak çalışmalarda yaygın olarak adı geçen bir diğer ekonomistin ise 2019'da intihar eden ve Eski ABD Başkanları Bill Clinton ve Barack Obama'nın ekonomi politikalarını oluşturmaları konusunda bilimsel bir yaklaşımla yönlendirmeye çalışan Alan B. Krueger'ın olduğu görülüyor. Krueger'ın yaşasaydı, söz konusu ödülden pay alma ihtimalinin yüksek olduğu da dile getiriliyor.

Asgari ücret ile istihdam ilişkisi yeni boyut kazandı

Emek piyasasında ücretlere müdahale edilip edilmemesi konusu iktisat literatüründe birçok araştırma ve tartışmaya zemin oldu. Bu kapsamda ABD'nin 1954-1980 dönemi verileri ile geleneksel rekabetçi modellere dayanarak yapılan çalışmalarda, ülkede asgari ücrette ortalama yüzde 10'luk bir artışın istihdamda yaklaşık yüzde 1-3 düzeyinde bir azalışa neden olduğu ortaya kondu.

Asgari ücretin olumsuz etkilerinin olmadığını ileri süren iktisatçılar ise özellikle 1990'lı yıllarda çalışmalarını yoğunlaştırarak teorinin tartışılmasına zemin hazırladı. Söz konusu çalışmalar arasında Krueger ile Card'ın elde ettiği bulgular, iktisat literatüründeki yaygın görüşün aksine asgari ücret ile istihdam arasındaki ilişkinin pozitif olduğu bulgusuna ulaştı. Söz konusu çalışmalarda, nedensellik analizine de yer verilirken, asgari ücret ile işsizlik oranı arasındaki ilişkinin negatif ve zayıf olduğu da tespit edildi.

Card'ın alışılagelen öğretilere meydan okuduğu çalışmaları arasında, 1992'de yayımladığı "Asgari Ücret İstihdamı Azaltır mı? Kaliforniya Örneği" bulunurken, söz konusu araştırmada Kaliforniya'da saat başına asgari ücretin 3,35 dolardan 4,25 dolara yükseldiği 1988 yılında, genç istihdamda herhangi bir düşüş yaşanmadığı bulgusuna ulaştı. Güncel nüfus anketinden elde edilen verilerin zaman serisi analizi ile incelendiği araştırmada, gençlerin asgari ücret artışından en fazla etkilenen grup olduğu, çıkan sonuçların beklenmedik bir eğilime işaret ettiği vurgulandı.

"Asgari Ücret ve İstihdam: New Jersey ve Pensilvanya'da fast-food endüstrisi örneği" başlıklı makalesinde ise Krueger ile birlikte çalışan Card, doğal gözlem analizi yöntemini kullandı. Bu kapsamda New Jersey'de 1992'de saat başına asgari ücretin 4,25 dolardan 5,05 dolara yükselmesinin etkisi, New Jersey ve Pensilvanya'da bulunan 410 fast-food restoranına ait verilerle incelendi.

Asgari ücret artışından önce ve sonra olmak üzere istihdam, ücret ve restoranlardaki ürün fiyatlarındaki değişim gibi verilerin karşılaştırıldığı analizde, asgari ücretteki artışın istihdamı azalttığına dair hiçbir bulguya rastlanmadı. Burada asgari ücretin artırılmadığı Pensilvanya'daki restoranlardan elde edilen veriler kontrol grubu görevi yaptı.

Krueger ile "Asgari Ücretin Yeni Ekonomisi" isimli 1995'te yayımlanan bir kitabı da bulunan Card'ın bu çalışmalarına ilk zamanlarda birçok ekonomist karşı çıktı. Akademik camianın eleştirilerine maruz kalan Card, tezini destekleyen birçok çalışmaya imza atarak 1980'li yıllar boyunca uzlaşılan "asgari ücret artışı istihdamı azaltır" şeklindeki neoklasik paradigmanın sorgulanmasını başardı.

Eğitim-gelir ilişkisinde ekonometrik metadolojiye büyük katkı

Joshua Angrist ile Guido Imbens'in çalışmalarına bakıldığında ise doğal deneyimlerden gelen verilerin yorumlanmasını kolaylaştıran yöntemler geliştirmeleri dikkati çekiyor.

Angrist'in özellikle Krueger ile birlikte incelediği makalelerde ekonometrik metadolojiye büyük katkı sağladığı, sonuçların yorumlanmasında literatüre öncülük ettiği görülüyor. Eğitim ile gelir ilişkisini kazanç denkleminden yola çıkarak inceledikleri makalede yazarlar, eğitimle ilişkili olduğu düşünülen çeşitli veriler önerdi, bu değişkenlerin temsil gücünü de sorgulayarak literatüre farklı bir boyut kazandırdı.

Bu kapsamda Angrist ve Krueger, 1991'de yayımlanan makalelerinde Amerika'da ilk çeyrekte doğanları temsil eden bir veri setini eğitimin ölçümlenmesinde etkili olabileceğini düşündü ve bunun gücünü test etti. Angrist ve Krueger’e göre, okula devam yasaları eğitim ile ilk çeyrekte doğanlar arasındaki ilişkiyi beraberinde getirmektedir. Çünkü yılın ilk çeyreğinde doğan kişiler kanunen daha fazla okula gitmek zorunda kalıyor ve bu da eğitim ile bu değişken arasında bir korelasyonu ortaya çıkarıyordu. Ancak yapılan testler sonucunda söz konusu değişkenin eğitimi zayıf temsil ettiği sonucuna varan yazarlar, ekonometride önemli bir problem olarak nitelendirilen "zayıf araç değişken" sorunsalına çözüm ve öneri getirdi.

Angrist ayrıca 1990’da yaptığı çalışmada, erkeklerin kazancında Vietnam Savaşı’nda hizmet etmesinin etkisini araç değişkenler yöntemi ile inceledi, şansı düşük olan erkeklerin savaşta hizmet etme olasılığının daha yüksek olduğu mantığından hareketle rastgele bir piyango numarası belirledi. Çalışmada Angrist gerçekten piyango numarasının savaşta hizmet etme ile ilişkili olduğunu kanıtlarken eğitimi savaşa katılmayı ertelemede bir araç olarak kullanan erkeklerin varlığının hangi ekonometrik problemlere yol açabileceğini tespit etti.

Bu çalışmalar neticesinde Nobel Edebiyat Ödülü kazanan her üç araştırmacının, insanlığa yeni bakış açıları sağladığı ve doğal deneylerden neden-sonuç çıkarımlarının nasıl yapılabileceği konusunda örnek olduğu belirtiliyor. Bu gelişmenin ayrıca, asgari ücret, istihdam, eğitim ve gelir gibi değişkenlerle ilgili kabul gören teorilerin farklı ülkelerde yapılan çalışmalarda da daha yaygın sorgulanmasını beraberinde getireceği düşünülüyor.