Overturizm Türkiye’ye de sıçrar mı?

İSMAİL ŞAHİN - Barcelona’da ‘da göstericiler, turistlerin oturduğu kafelere su tabancalarıyla müdahale etti, sokaklara “Evine dön turist!” gibi sloganlar yazdı. SET (Southern Europe Against Touristification) adlı hareketin çağrısıyla düzenlenen gösterilere onlarca şehirden katılım oldu. Başta Barselona olmak üzere İbiza, Palma de Mallorca, Granada, Malaga, San Sebastian, Lizbon, Venedik, Napoli, Cenova, Palermo ve Milano gibi popüler turizm destinasyonlarında protestolar düzenlendi.

Louvre Müzesi overturizm nedeniyle greve gidince ziyaretçier kapıda kaldı. Yıllık 8.7 milyon ziyaretçiyle dünyanın en çok ziyaret edilen müzesi olan Paris’teki Louvre, dün personelin greve gitmesiyle büyük ölçüde kapalı kaldı. Personel, “yönetilemez kalabalıklar” ve “içeriden çöküş” yaşandığını belirterek protesto ederken, binlerce turist biletleriyle saatlerce bekletildi.

Venedik’ten Atina’daki Akropolis’e kadar pek çok turistik merkez ziyaretçi sınırları getirirken, uzmanlar Türkiye’de de tehlike çanlarının çalmaya başladığı uyarısında bulundu. Sürdürülebilir turizm ve overturizm alanlarında uluslararası çalışmalarıyla tanınan Kennesaw State University’de görev yapan Prof. Dr. Melih Madanoğlu, Türkiye’de overturizm denilince İstanbul ve Bodrum’un öne çıktığını belirtti.

Prof. Dr. Madanoğlu’nun değerlendirmelerine göre, İstanbul’un özellikle Sultanahmet ve çevresi gibi turistik bölgelerinde turist yoğunluğu, yerel halkın günlük yaşamını doğrudan etkiliyor. Pandemi sonrası iç turizmin artmasıyla birlikte Bodrum’da adeta bir “nüfus patlaması” yaşandı. Altyapı sistemleri (su, trafik, atık) zorlandı, konut fiyatları hızla arttı, yerel halk için yaşam maliyeti katlandı.

Fiyatlar İspanya’yı geçti

Türkiye’de sezonu yüksek fiyatlar ve düşük doluluklarla açan turizm sektörü yaz sezonu fiyatlarında Yunanistan’dan sonra İspanya’yı da geride bıraktı. Kur politikası nedeniyle rekabet gücü de zayıfladı. Maliyetlerin yükselmesi ve kur yüzünden fiyatlar gerilemeyince Türkiye rekabet gücünü kaybederek şubat ve mart aylarında geçen yıla oranla yüzde 13 turist kaybı yaşadı. Haziran ayında turist rakamları yüzde 3-5 oranında arttı ama temmuz ağustos fiyatları istihdam maliyetleriyle İspanya’nın da üstüne çıktı. Türkiye’de fiyatlar son 4 yılda euro bazında yüzde 40 arttı. Rekabet şansı kalmayınca Türkiye’ye gelmek isteyen Turistler daha ucuz olan İspanya ve Yunanistan gibi ülkeleri tercih etmeye başladı.

‘Nerede hareket orada bereket olmuyor’

Milliyet’e konuşan Prof. Dr. Madanoğlu’nun Overturizm ve Türkiye tespitleri şöyle:

■ Overturizm nedir?

Kalabalık sadece görünür yüzü. Asıl mesele, yaşam kalitesinin düşmesidir. Gürültü, çevre kirliliği, trafik yoğunluğu ve kira artışları gibi sonuçları olur.

■ Türkiye’de bu sorun ne durumda

İlk olarak 1990’larda İstanbul’daki Beyazıt ve Laleli’ye akan Rus turistler sayesinde ticaret canlanmıştı. Ancak bir süre sonra sokaklarda yürümek zorlaştı. Hareket, ekonomik bereket getirdi ama sosyal rahatsızlık ortaya çıktı. Bu, plansız turizm büyümesinin tipik bir sonucudur.

■ Pandeminin buna etkisi nasıl oldu?

Pandemi, turizmin ani şekilde durmasına neden oldu. Venedik’te kanalların temizlendiği, Barselona’da sessizliğin hakim olduğu bir dönem yaşandı. Ancak pandemi sonrası biriken seyahat arzusu, kontrolsüz biçimde yönetilince overturizm sorunu çok daha ağır biçimde geri döndü.

■ Sosyal, ekonomik ve felsefi boyutu nasıl?

Sosyal olarak yerel halkın mahallelerinden kopmasına neden olur. Kısa vadede kazanç sağlayan turizm, uzun vadede yerel işletmelerin yerini küresel markalara bırakmasına ve yaşam maliyetlerinin artmasına yol açar. Felsefi açıdan ise, turizm kavramının anlamı sorgulanır hale gelmektedir.

■ Fiyat pahalılığı overturizm sorununu çözer mi?

Turizmi sadece ekonomik gücü olanlara açmak sosyal adaletsizlik yaratır. Kalıcı ve adil çözümler ancak kapasite yönetimi, alternatif destinasyon teşviki ve ziyaretçi eğitimi ile mümkündür.

■ Türkiye’de ne yapılmalı?

Taşıma kapasitesi analizleri yapılmalı, farklı mevsimlere yayılmış alternatif turizm türleri (eko-turizm, gastronomi vb) teşvik edilmeli. Sektör, sadece turist sayısına değil, kaliteye ve sürdürülebilirliğe odaklanmalıdır.