Rusya’ya değil, Tüzmen’e ‘kırmızı hat’

Rusya ile Türk ihraç mallarının Rus gümrüklerinde günlerce bekletilmesiyle başlayan kriz nedeniyle, hükümette de tartışma yaşandı. Rusya’ya misilleme ile karşılık verileceğini belirten Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, sabah saatlerinde Çin’den yaptığı açıklamada, Rus ürünlerinin 1 Eylül itibarıyla kırmızı hatta alındığını, gümrüklerde fiziki kontrole tabi tutulacağını söyledi. Ancak Bakanlar Kurulu’nun Tüzmen’in kırmızı hat önerisine onay vermediği ortaya çıktı.
Hükümet Sözcüsü ve Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek, “Şu anda normal uygulama devam ediyor. Tüzmen’in talebine olumlu cevap vermedik. Böyle bir karar almadık” açıklamasını yaptı.
Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 29 Ağustos’ta Gümrük Müsteşarlığı’na gönderdiği yazıda da, “Konunun aciliyeti ve ülkemizin ekonomik ve ticari haklarının korunmasını teminen uluslararası kurallara ve teamüllere uygun olarak Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalatın gümrüklerde sıkıntıya yol açmayacak şekilde, kademeli olarak kırmızı hatta yönlendirilmesi ve gümrük işlemleri prosedürünün Rus tarafının tutumuna bağlı olarak mütekabiliyet esasıyla sonuçlandırılması uygun olacaktır” denildiği ortaya çıktı.
Gümrük süreçlerinde sarı, kırmızı ve yeşil olmak üzere üç farklı kontrol yapılıyor. Yeşil “kontrolsüz geçiş”, sarı “doküman kontrolü” anlamına gelirken, kırmızı hat kontrolü ise fiziki kontrolü içeriyor.

Normal uygulama
Tüzmen’in açıklaması ve söz konusu resmi yazıya karşın Çiçek, Bakanlar Kurulu toplantısının ardından tam tersi yönde bir açıklamada bulundu. Çiçek, toplantıda Rusya’ya yapılan ihracatta karşılaşılan sorunların da ele alındığını kaydetti. Rusya’nın Türkiye için önemli olduğunun altını çizen Çiçek, Rusya ile daha önce tarım ürünlerinde sorun yaşandığını ve bunun karşılıklı diyalogla çözüldüğünü anımsattı. Rusya ile değişik seviyelerde görüşmelerin sürdüğünü ifade eden Çiçek,  “Bunlar hem en üst seviyede başbakanlar seviyesinde görüşüldü, arkasından ilgili bakan  arkadaşlarımız muhataplarıyla görüştü” dedi. Çiçek, Rus Dışişleri Bakanı Lavrov ile bugün İstanbul’da konunun da görüşüleceğini, çözülmesini umut ettiklerini söyledi.

Bardağın dolu tarafı
Tüzmen’in Rusya’ya mütekabiliyet esasına göre yanıt verileceğine ilişkin açıklamalarının anımsatılması üzerine Çiçek şöyle dedi:
“Rus mallarına yönelik normal uygulama devam ediyor. Tüzmen kendi yönünden talebini iletti. Ama olumlu cevap vermedik. Böyle bir karar almadık. Hangi seviyede ne yapılabiliyor, bizim tarafımızdan takip ediliyor. Zaman zaman benzer sıkıntılar oluyor. Bunlar karşılıklı görüşmelerle aşılabilir. İki komşu ülke, ilişkileri gayet iyi gidiyor, bu sorunun çözüleceğine inanıyoruz çünkü iki tarafın menfaatinedir.”
Çiçek, sorunun çözülmemesi durumunda Tüzmen’in önerisinin uygulanıp uygulanmayacağı yönündeki soruya, “Ben olaya bardağın hep dolu tarafından bakarım. İki komşu ülke, ilişikiler de gayet iyi gidiyor. İki tarafın yararına olan ilişkiler var. Konuşarak çözüleceği kanaatini taşıyoruz. Olaylara olumsuz bakarsanız zaten müzakere olmaz. Bu sorunun çözüleceğine inanıyoruz” yanıtını verdi.

Tüzmen, kırmızı hatta ısrarlı
Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, Başbakan Yardımcısı Çiçek’in Bakanlar Kurulu toplantısı sonrasında yaptığı açıklamaların ardından, Rus ürünlerine kırmızı hat uygulamasının başladığını ısrarla söyledi.
Tüzmen, kırmızı hattın teknik bir uygulama olduğunu belirterek, “Bu tür uygulamaları, Bakanlar Kurulu seviyesinde değil, müsteşarlar seviyesinde hatta bazı ülkelere karşı genel müdürlerin imzasıyla uygulamaya koyuyoruz. Dış ülkelerden gelen ürünlerin ne şekilde kayda alınacağı, gümrüklerde denetimin sıklaştırılması yönünde bir karardır. Bu karar da zaten uygulamadadır” dedi
İki konuyu birbirinden ayırmak gerektiğini belirten Bakan Tüzmen, Bakanlar Kurulu’na, Rusya’nın Türk ihraç ürünlerine uyguladığı haksız engeller karşısında daha uzun vadeli, sistematik bir paket sunulduğunu söyledi.
Tüzmen, bu paketin, Bakanlar Kurulu’nda, Rusya ve Türkiye Dışişleri bakanlarının yapacağı görüşme sonrasında bir değerlendirme yapılmak üzere bugün için kabul görmediğini zannettiğini ifade etti.
Bu arada, NTV’ye konuşan Gümrük Müsteşarı Emin Zararsız, kırmızı hat uygulamasını başlatmadıklarını söyledi.

23.5 milyar dolarlık ithalat yapılıyor
Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki ilişkiler, 2004’te imzalanan ortak deklerasyonda belirlenen “çok boyutlu güçlendirilmiş ortaklık” hedefi temelinde yürüyor. Rusya’daki Türk yatırımları 5 milyar doları, üstlenilen müteahhitlik işleri 25 milyar doları aşarken, iki ülke arasındaki ticaret hacminin yıl sonunda 38 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
Rusya’nın ihracatında Hollanda, Almanya, İtalya, Çin ve Türkiye, ithalatında da Almanya, Çin, Ukrayna ve Amerika ilk sıralarda yer alıyor. Türkiye, geçen yıl Rusya’ya 4.7 milyar dolar ihracat yaptı. Bunun 321.8 milyon doları otomobil, 181.1 milyon doları turunçgiller, 172.5 milyon doları domates, 164.2 milyon doları sentetik iplik ve dokumadan kaynaklandı.
Rusya’dan geçen yıl 23.5 milyar dolar ithalat yapan Türkiye, 6.7 milyar dolarlık doğalgaz, 4.9 milyar dolarlık ham petrol aldı.