‘10 numara’ tehlike

Motorin ve 10 numara yağ arasında fiyat farkı olması nedeniyle kamyon ve otobüs sürücüleri ile bazı firmalar tarafından 10 numara yağ tüketimi artarak devam ediyor. Son zamanlarda meydana gelen araç yangınları, “10 numara yağ”ın ne kadar tehlikeli olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Mineral dizel yakıtlar yani motorin yakıtlar, araç özellikleri gözetilerek ve çevreye zararı en aza indirmeyi hedefleyerek rafinelilerde üretilirken “10 numara yağ” olarak bilinen yanıcı ve inceltici madde katkılı kaçak yollarla üretilen ve satılan yakıtlar için hiçbir standart bulunmuyor. Farklı şebekeler tarafından üretilen “10 numara yağ”lar farklı katkı maddeleriyle üretilebilirken, daha çok araç yangılarıyla gündeme geliyor.

Nasıl üretiliyor?
Otobüs ve kamyon sürücüleri ile bazı firmalar tarafından daha çok tercih edilen “10 numara yağ” üretimi için önce atık yağlar toplanıyor. Atık motor yağlarından, tüketilmiş bitkisel yağlara; hidrolik yağlardan, yanık ve işlenmemiş ham yağlara toplanan bu yağların içine inceltici ve hızlı yanmayı sağlayan kimyasallar ekleniyor. Soluel, ksilen, white sprite ve solvent gibi maddeler atık yağla karışınca, yanıcı özelliği olan “10 numara yağ” elde ediliyor.

Nasıl yanıyor?
Dizel motorlarda kullanılan “motorin” kendiliğinden ve ani yanma özelliği göstermezken, motora basınç ve ısıyla püskürtülen, oluşan patlamayla motor hareket ediyor. Yanıcı bir özellik gösteren 10 numara yağ içerisindeki “solvent” ise hızlı yanma ve parlama özelliğine sahip. Bu nedenle bu yakıtların kullanıldığı araçlar küçük elektrik kaçakları ve basit kıvılcımlarda yanma riski taşıyor.

Uzun vadede zarar veriyor
Birçok yağ ve kimyasal karışımdan elde edilen bu yağlar, yangın dışında, ciddi zararlar da meydana getiriyor. Kullanıcılar kısa vadede ekonomik fayda sağladıklarını düşünürken, uzun vadede aracın motor, yakıt pompası gibi aksamlarında ciddi hasarlar oluşuyor. Motorun yakıt sisteminde zorlanma artarken, motorun performansı düşüyor ve emisyon da artıyor.

Niçin tercih ediliyor?
Yasal yollarla satılan motorinin yaklaşık 4.5 liralık pompa fiyatı bulunurken, 10 numara yağ yasıdışı olarak 2.5-3 lira arasında fiyatlarlarla satılıyor. Yaklaşık 1.5 TL’ye mal edilen “10 numara yağı” sürücüler ucuz olması nedeniyle tercih ediyor. Yurtdışında akaryakıt fiyatları Türkiye’ye göre çok daha düşük olması nedeniyle “10 numara yağ” yalnızca ülkemizde tüketiliyor.

4 yıldır kullanılıyor
Emniyet Kaçakçılık birimleri tarafından ilk kez 2010 yılında tespit edilen 10 numara yağ ile tek başına polisiye önlemler yetersiz kalıyor. Yasal yaptırımların yeterli olmadığını belirten uzmanlar, yasal düzenlemeler yapılması gerektiğini belirtirken, sürücülerin ve vatandaşların da bu konuda daha duyarlı olması gerektiğini dile getiriliyor.

Daha çok batı illerinde satılıyor
Şebekelerin büyük paralar kazandığı “10 numara yağ” üreticileri, elde ettikleri bu yağları daha çok anlaştıkları şehirlerarası yollarda bulunan akaryakıt istasyonlarında satıyor. Ucuz mazot tabelası adı altında bu akaryakıt istasyonları tarafından kaçak olarak satılan “10 numara yağ” bazı otogar ve terminallerde de satılıyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Kuzey Irak’tan gelen ucuz mazot nedeniyle tercih edilmeyen 10 numara yağ, daha çok İç Anadolu, Ege ve Marmara bölgelerinde tercih ediliyor.

Akaryakıt satışlarını ne kadar etkiliyor?
Türkiye’de kullanımının oldukça yaygın olduğu bilinen “10 numara yağ”ın kullanılan akaryakıtlara oranının ne kadar olduğu kesin olarak bilinmiyor. Ancak yapılan araştırmalarda son 6 yılda trafiğe çıkan araç sayısında yüzde 31 artış yaşanırken, akaryakıt satışlarının sadece yüzde 16 büyüme göstermesi akla 10 numara yağı getiriyor. Uzmanlar otomobil satışı ile akaryakıt satışlarındaki artışın paralel gitmeyişinde 10 numara yağın önemli bir etken olduğunu belirtiyor.

Polisin çalışması çözüm olmuyor
İstanbul’da Kaçakçılıkla Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından 2014 yılı içerisinde düzenlenen 39 operasyonda 97 kişi hakkında 10 numara yağ nedeniyle yasal işlem yapılırken, 300 ton 10 numara yağ ele geçirildi. Polisin düzenlediği 30 operasyonun 7’si Esenler Otogarı’nda gerçekleşti. Esenler Otogarı’na düzenlenen son operasyonda şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan firmalara ait otobüslere 10 numara yağ yüklemeye çalışan 11 kişi suçüstü yakalandı. Burada 745 teneke içerisinde yaklaşık 9 ton 10 numara yağ ele geçirildi.