"Sabotaj değil pilotaj hatası"

Eski Başbakanlardan Adnan Menderes’in 17 Şubat 1959’da Londra’da yaşadığı uçak kazasının üzerinden yarım asır geçti. Yıllardır “sabotaj” iddialarına konu olan kazaya ilişkin İngiltere Milli Arşivi’ndeki kayıtlar ise uçağın pilotaj hatasından düştüğünü söylüyor.

61 yıl önce yaşanan kazaya ilişkin bilinmeyen fotoğraf ve bilgiler ilk kez gün yüzüne çıkarıldı. Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman İnan’ın uzun uğraşlar sonucu ortaya çıkardığı belgelere göre, Londra uçak kazası bir suikast girişimi değil.

Sebep altimetre mi?

Belgelerin ana dosya, rapor gönderimleri, Türk belgeleri ile İngiltere Ulaştırma ve Sivil Havacılık Bakanlığı raporlarından oluştuğunu belirten Prof. Dr. İnan şunları söyledi: “Raporlarda kazanın kötü hava şartları ve pilotaj hatasından kaynaklandığı vurgulanıyor. Uçağın yüksekliğini ölçen altimetre cihazının son anda bozulmuş olabileceği, ‘tecrübeli’ kaptan pilotun böyle bir inişe geçemeyeceği de iddialar arasında. Hem İngiltere hem de Türkiye’nin yaptığı incelemeler sonucunda kazadan 17 ay sonra 5 Temmuz 1960’da açıklanan resmi tebliğde, kazanın teknik arıza ve yer hizmetlerinin hatalı yapılması neticesinde meydana gelmediği belirtiliyor. Asıl nedenin pilotaj hatasından kaynaklandığı gösteriliyor.”  

Menderes enkazdan çıkarılmıştı

Adnan Menderes düşen uçağın enkazında baş aşağı asılı kalmıştı.  Ayağı uçağın yarılan tabanına sıkışan Menderes, yanında bulunan Sakarya Milletvekili M. Rifat Kadızade’nin sayesinde enkazdan çıkarılmıştı. Kadızade, kazayı 5 gün sonra şöyle anlatmıştı:

“Sis arasında yeri görmeye çalışıyorduk. Fakat sisten bir şey görünmüyordu. (…) Nihayet daha kesif bir sis tabakası içine girdiğimiz anda bir çatırtı koptu. Çatırtı ile birlikte tayyarenin ışıkları söndü, karanlık içinde kaldık. Kimse kimseyi görmüyor, çatırtı devam ediyor,
sağa sola sarsılıyorduk. Nihayet büyük bir gürültü ve çatırtı oldu. Tayyare küt diye yere oturdu. İlk duyduğum ses, Başvekilin sesi oldu; ‘Bacağımı kurtarın, bacağım kopuyor’ diye bağırıyordu. Menderes  tayyare ters döndüğü için ayağı tabandaki çatlağa sıkışmış, baş aşağı duruyordu. Yüksek bir yere çıktım. Bütün kuvvetimle çatlağın arasını açmaya başladım; nihayet ayağını oradan kurtardım. Menderes aşağı düştü, iki büklüm olmuştu. Derhal kucaklayıp kaldırdım.”

Adnan Menderes bu koltuklardan birinde oturuyordu.

Kazanın seyri

Yoğun siste düşmüştü

Dönemin Başbakanı Menderes ve beraberindeki heyet, 17 Şubat 1959 Salı günü, Londra’da yapılacak Kıbrıs görüşmelerine katılmak için saat 09.30’da Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan kalkan “TC-SEV” isimli THY uçağı ile hareket etti.

İtalya’nın başkenti Roma’ya yakıt ikmali için uğrayan uçak ardından Londra’ya doğru yeniden havalandı.

1958 yapımı Viscount 794 tipi dört motorlu uçağın Londra’nın merkezine daha yakın olan Heathrow Havalimanı’na inmesi planlanıyordu.

Ancak saat 15.50 sularında Heathrow kontrol kulesi yetkilileri, aşırı sis yüzünden THY uçağını Londra’nın diğer havalimanı Gatwick’e yönlendirdiler. 

Menderes’i taşıyan uçak, yoğun sis nedeniyle pisti birkaç kez pas geçmek zorunda kaldı.

Uçağın Paris’e inmesi düşünülse de THY uçağı Londra’daki Gatwick Havaalanı’na 12 km kala Sussex bölgesindeki ormanlık alana akşam saat 5’te büyük bir gürültüyle düştü. 

Ağaçlara çarpan uçağın iki kanadı koparken, dev kütlesi de  ters döndü.

Uçakta bulunan 24 kişiden 14’ü hayatını kaybederken, 10’u ise  kurtuldu. Hayatta kalanlardan biri de, uçağın arka kısmında, ortada masa olan 4 koltuktan birinde oturan Başbakan Adnan Menderes olmuştu. Ölenlerden 5’i mürettebat, 9’u ise yolcuydu.