Soba zehirlenmesine karşı kan değişimi

ÇUKUROVA Üniversitesi Tıp Fakültesi (ÇÜTF) Acil Tıp Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Yüksel Gökel, kömür sobaları ve şofbenlerin yanlış kullanımından kaynaklanan karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı geliştirdiği kan değişimi (eritrosit aferez) yöntemiyle 2 yılda 17 hastanın hayatını kurtardı. Bu yöntemin dünyada ilk kez ÇÜ’de uygulandığını ve diğer hastanelerde yaygınlaştırılması için çalışmaların sürdüğünü belirten Doç. Dr. Gökel, yöntemin, bölgede kış aylarında sıkça rastlanan ve çoğu ölümle sonuçlanan zehirlenme türüne karşı tüm hastalarda rahatlıkla uygulayabileceğini söyledi.

Karbonmonoksit zehirlenmeleriyle ilgili ÇÜTF Balcalı Hastanesi’ne getirilenlerin çoğunun ölmesi üzerine, bu konuda 2006 yılında araştırma görevlisi Dr. Alper Çelikdemir ile çalışmaya başladıklarını belirten Doç. Dr. Yüksel Gökel, zehirlenmelere karşı kan değişimi yöntemini geliştirdiklerini anlattı. Doç. Dr. Gökel şunları söyledi: “Karbonmonoksit zehirlenmeleri ülkemizde öldürücü bir sağlık sorunudur. İyi şekilde yanmayan kömür sobaları ve şofben en önemli zehirlenme nedenleri arasında. Bilinç bozukluğu, bayılma gibi beyin etkilenmeleri ve kalp etkilenmelerinde hastaların kurtarılabilmesi için hiperbarik oksijen tedavisi (Basınç odasında tümüyle basınç altına alınan hastaya aralıklı olarak yüzde 100 oksijen solutmak) gereklidir. Ancak ülkemizde hiperbarik oksijen tedavisi, birkaç büyük şehir dışında yaygın olarak bulunmamakta, çok pahalı olması nedeniyle de yaygın kullanılamamaktadır.”

‘2 YILDA 17 HASTAYI KURTARDIK’
Hiperbarik oksijen tedavisinin uygulanmadığı kentlerdeki tüm hastanelerde, bu tür zehirlenmelere oksijen yöntemiyle müdahalede ölüm oranlarının yüksek olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Yüksel Gökel, Bunu dikkate alarak, alternatif tedavi yöntemi bulabilmek amacıyla 4 yıl önce çalışmalara başladıklarını anlattı. Doç. Dr. Gökel, konuyla ilgili yapılan araştırmanın ardından ÇÜ Etik Kurulu’ndan uygulama için izin aldıklarını ve 2 yılda zehirlenme nedeniyle başvuru yapan 17 hastayı bu yöntemle ölümden kurtardıklarını söyledi. İleri derece olmayan zehirlenmelerde oksijen yöntemini kullandıklarını, bilinç kaybının yaşandığı zehirlenmelerde ise kan değişimi yöntemini uyguladıklarını belirten Doç. Dr. Yüksel Gökel, konuyla ilgili araştırmanın tamamlandığını ve yöntemin şu anda acil servise gelen hastalara uygulandığını belirtti.

‘AĞIR ZEHİRLENMELERDE HAYAT KURTARICI’
Hastanın bir kolundan kan alınıp, bir kolundan yeni kanın verilmesi şeklinde tedaviyi uyguladıklarını anlatan Doç. Dr. Yüksel Gökel, şu bilgileri verdi: “Basit bir tedavi yöntemi gibi görüyor ama çok yararlar sağladı. İlk olarak aletsiz kan değişimi yaptık. Yani hastaya bir koldan kan alırken diğer koldan kan verdik. Şu anda kan değişimini daha kolay yapan aferez cihazıyla bu işlemi gerçekleştiriyoruz. Bu cihaz hastanın kanını alıyor kırmızı küresini ayırıyor, yerine yeni kırmızı küre veriyor. 17 hastada uyguladık ve hiçbir hastamız ölmedi. Hepsi sağlıklı, hastalardan ikisi zehirlenmenin ağır olması ve geç gelinmesi nedeniyle kısmi felç oldu. 3’er ünite kan değişimiyle ölmek üzere olan 17 kişiyi kurtardık. Bu yöntem 1 milyon TL değerindeki hiperbarik oksijen yönetimine de alternatif olacak. Her hastanede kolaylıkla uygulanabilir. Hiperbarik oksijenle yapılan tedavilerde ölen vakalar oldu ama, şu ana kadar bizim yöntemle kimseyi kaybetmedik. Sonuç olarak ağır karbon monoksit zehirlenmelerinde eritrosit aferez yöntemi ile kan değişimi uygulaması hayat kurtarıcı bir tedavi seçeneği oldu.”

‘MUCİZE OLDU, ÖLMEDİK’
Adana’da 2007 yılının Ocak ayında evlerinde kömür sobasından sızan karbon monoksit gazından zehirlenen ve aynı olayda 8 aylık kızlarını kaybeden 34 yaşındaki Celal Koncak ile eşi 30 yaşındaki Melek Koncak, yaşamalarının mucize olduğunu söyledi. Buluşun ilk uygulandığı kişiler olan çift, çocuklarının evlerinde yaşamını yitirdiğini, kendilerinin ise hastaneye getirildiklerinde ölmek üzere olduklarını öğrendiklerini kaydetti. Sınıf öğretmeni Celal Koncak, “Bizi hastaneye getirdiklerini hatırlamıyoruz. Benim doktor olan akrabalarım, şehir dışından gelirken cenazeye geldiklerini düşünmüşler. Ama doktorlarımızın sayesinde kurtulduk. Bu yöntemin her hastane tarafından uygulanması gerektiğini düşünüyorum ve vatandaşların kömür kullanımı konusunda bilinçlendirilmesini istiyorum” dedi.

Kapıdaki ekmeği almamalarından şüphelenen komşularının zehirlenmiş olabileceklerini düşünerek akrabalarına haber verdiğini anlatan Melek Koncak da şunları anlattı: “Kendimize geldiğimizde ailelerimiz çok şaşırdı, bizim ölmemizi bekliyorlarmış, durumumuz çok kötüymüş. Kızımız evde ölmüş, bizi bulduklarında eşimin ve benim ağzımdan köpükler gelmiş, gözlerimiz kaymış ve kendimizde değilmişiz. Doktorlarımızdan Allah razı olsun. Onların başarısı bizi mucize eseri hayata döndürdü. Bu konuda insanlar çok bilinçsiz. Biz her yerde bu yöntemi anlatıyor, insanları bilinçlendirmek için çalışıyoruz.”