‘Taliban’dan kaçıyorlar söylemi inandırıcı değil’

MERT İNAN İstanbul - Kıbrıs’ta yaşanan gelişmelerin yanı sıra İran sınırından kaçak yollarla Türkiye’ye giren Afgan mültecilerin durumu ve Suriyeli sığınmacılara ilişkin de Milliyet’e bilgi veren Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal, “Suriyeliler’in mutlaka geri gönderilmesi gerekiyor. Şayet beka sorunundan bahsedilecekse en büyük tehlike sığınmacılar meselesidir. Suriye politikamızı gözden geçirmemiz gerekiyor. Türkiye bu kadar büyük bir Suriyeli nüfusu bünyesinde hazmedemez. Zaten kendi nüfusu artan bir ülke ülkeyiz. ‘Mültecileri gönderirsek ekonomi çöker’ şeklindeki söylemler hiç doğru değil. Suriye politikasında yanlış hesaplamalar yapıldı ve bundan geri atım atılması gerekiyor” ifadelerini kullandı.

- Suriyeli sığınmacıların geri dönmesi veya döndürülmesi mümkün mü? Toplumda artan göçmen karşıtlığı varken, bu meselede hangi kartları açabiliriz?

“Türkiye’nin önünde önemli bir fırsat bulunuyor. Mevcut Suriye politikasını zorladıkça bu ülkenin 3’e bölünmesine yol açmış oluyoruz. Bir yanda rejimin elindeki topraklar, bir yanda Fırat’ın batısında kukla PYD-PKK bölgesi, bir yanda da Türkiye’nin kontrolü altındaki alanlar. Suriye’nin bu bölünmüşlüğü ise Rusya’nın BM Güvenlik Konseyi’ndeki vetosu nedeniyle asla legalleşmeyeceğinden krizi uzun yıllara yaymanın alemi yok. Suriye ile masaya oturmadığımız takdirde sığınmacıları arabalara yükleyip öte tarafa atma şansınız yok. Sığınmacıların tapu ve kayıt bilgilerini bulacağımız makam Suriye Devleti. Ortak çalışma grupları ve listeler oluşturup geri göndereceğimiz kişilerin kimler olduğu tam olarak belirlenir. Bu kişilerin yeniden iskanını ise Suriye’ye sağlar. İskan meselesi çok önemli. Başkasının üzerine kayıtlı tapulara getirip başkalarını yerleştirdiğiniz zaman AİHM üzerinden Türkiye aleyhine binlerce dava açılır. Tüm bunlara rağmen asla gitmiyorum gitmeyeceğim diyen olursa da Türkiye’de yararlandıkları tüm imkanları askıya alır ve durdurursunuz.”

- İdlip’deki terör grupları nasıl temizlenecek?

“Mutabakat sağlanırsa  terör örgütlerini kazımak için Suriye ve Rusya ortak operasyonlar düzenler. Biz de bu sırada  sivillerin Türkiye kaçmasını engellemek için tedbir alırız. Ayrıca Suriye içinden açılacak güvenli koridorlar ile siviller tahliye edilir ve terör örgütünün bu insanları kalkan olarak kullanmasının önüne geçilir.”

- Son günlerde İran sınırından Türkiye’ye giren Afgan mültecilerin görüntüleri de tartışılıyor? Afgan mültecilerin Türkiye’ye ABD üst aklı tarafından yönlendirildiğini bile söyleyenler var? Doğrusu nedir?

“Afganlarla ilgili görüntüler çok rahatsız edici. Afganistan komşumuz olmadığı gibi sınırımıza neredeyse üç bin km mesafede. Burada başka büyük bir sorun var. Gelen Afganlar genellikle 18-30 yaş arasında genç erkekler. Devletin bu durumu izah etmesi gerekir. Bu gelenler kimdir? Bu kişilerin Taliban’dan kaçanlar olduğu söylemi ayakları inandırıcı değil.

Çünkü Afgan diye bir millet yok. Bunlar Peştun mu? Şayet Peştun iseler Taliban’dan neden kaçıyorlar ve Pakistan’a neden sığınmıyorlar? Can havliyle kaçıyorlarsa eşleri, çocukları niye yanlarında değil? Gelenler Tacik ise neden Tacikistan’a, Özbek ise neden Özbekistan’a, Türkmen ise neden Türkmenistan’a, Şii ise neden İran yerine Türkiye’ye geliyorlar? Bu soruların cevabının verilmesi gerekir. Şayet bu yaşanan süreç birilerinin dediği gibi ABD’nin politikası veya ABD üst aklıysa gerçekten çok ciddi bir krizle karşı karşıyayız.”

- Afganlar’ın sınırdan geçişlerine İran’ın da göz yumduğu iddia ediliyor?

İran, Türkiye ile ilişkilerini bozmak istemez. Tahran ile görüşüp sınır güvenliği ve geçişler konusunda mutabakat ve ortak tavır almamız gerekir. Türkiye transit ülke konumundayken nihai destinasyona dönüştü. Afgan sığınmacı meselesini gelenlerin sayısı daha da büyümeden hemen ele almak gerekir Zeytinburnu sahilinde asker üniformalı Afganları bu ülke taşıyamaz. Sınırlarımızı ciddi anlamda korur, yakaladığımız mültecileri sınırda geriye attığımız algısını oluşturursak bu kitlesel sığınmacı akını bıçak gibi kesilir.”

‘Ne olduğu belirsiz bir ülkeye dönüşürüz’

- Gelenler geri dönmezse Türkiye için riskler nelerdir?

“Biz ülke olarak 1948 tarihli mülteciler sözleşmesini coğrafi rezervlerle uygulamaya koyduk. Haklı olarak siyasi sığınmacıları ancak hür Avrupa ülkeleri veya ABD’den geliyorsa alırız dedik. Başka bölgelerden gelenleri alamayacağımızı açıkça ilan ettik. Bu sözleşme halen geçerli. AB müzakereler sürecinde her zaman bu rezervi kaldırın baskısında bulunsa da buna yanaşmadık. Şayet rezervi kaldırdığımız anda nüfusu 200 milyona ulaşan ama ne olduğu belirsiz bir ülke veya topluluğa dönüşeceğimiz gibi bu bizim için kıyameti yaşamak anlamına gelir. Türkiye’nin komşuları siyasal istikrarsızlıktan sığınmacı üreten ülkelerden oluşuyor. Komşularımızın bir adım ötesi Afganistan gibi kaotik ülkeler. Pakistan’dan bile kaçıp gelenler söz konusu. Bu nedenle yöneticilerin kafa karıştırıcı açıklamalar yaparak mültecileri cesaretlendirecek sözlerden uzak durmaları gerekir. Şayet Suriyeli ve Afgan sığınmacılar belli bir zaman aralığında ülkelerine gönderilmezse sosyal, siyasal, ekonomik ve güvenlik açısından korkunç sonuçlar yaşayabiliriz.”

Akın akın geliyorlar

İran üzerinden yasa dışı yollarla Türkiye’ye geçen Afgan göçmenlerin sayısı kimi kaynaklara göre 100 binleri aşıyor. Sınır hattında alınan önlemler nedeniyle yakalanmamak için dağlardan ve dere yataklarından geçiş yapan Afganlar,  insan kaçakçılarına da yüksek ücretler ödemek zorunda kalıyor.