Uzlaşmasalar da iyi bir başlangıç
11.03.2022 - 07:01 | Son Güncellenme:
Antalya'da gerçekleştirilen Türkiye-Rusya-Ukrayna üçlü dışişleri bakanları zirvesinden somut bir sonuç çıkmasa da, Putin ve Zelenskiy'nin buluşması olasılığı gündeme geldi. Lavrov ve Kuleba’nın zirvenin ardından birbirlerini beklemeden aynı anda basın toplantısını düzenlemesi de, yakın vadede uzlaşının zor olduğunu ortaya koydu
Didem Özel Tümer / Fatma G. Kabasakallı / Pelin Aykın - ANTALYA - Dünyanın gözü dün Antalya Belek'teydi. Antalya Diplomasi Forumu (ADF) marjında, Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun kolaylaştırıcılığında bir araya geldi. Ukrayna-Rusya Savaşı'nın başladığı 24 Şubat'tan bu yana iki ülke arasındaki en üst düzey siyasi teması sağlayan zorlu zirve, yaklaşık 1,5 saat sürdü.
Zirvenin ardından Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba eş zamanlı olarak ayrı ayrı basın toplantısı düzenledi. İki mevkidaşının kendi pozisyonlarını koruduklarını gösteren basın toplantılarının ardından da Çavuşoğlu kameraların karşısına geçti.
Üçlü zirve için iki ülkenin dışişleri bakanları ve beraberlerinden heyetler önceki gece Antalya'ya geldi. Önce Rus, bir saat sonra da Ukrayna heyeti havalimanına indi. İki heyet için ayrı oteller ayarlandı. Rus heyet, toplantının yapılacağı Belek'teki Regnum Carya adlı otelde konaklarken, Ukrayna heyeti ise hemen yakındaki başka bir otelde kaldı.
Önce ikili görüşme
Zirveden önce Bakan Çavuşoğlu taraflar ile ayrı ayrı ikili görüşme gerçekleştirdi. Çavuşoğlu’nun ikili görüşmelerinde muhataplarıyla birlikte ADF ruhuna uygun şekilde kravatların çıkarıldığı görüldü. Saat 11.20’de başlayan zirvede ise hem Çavuşoğlu, hem de Lavrov’un kravatlarını taktığı, Kuleba’nın ise kravatsız olduğu ve elinde tespihe benzer bir şey tuttuğu görüldü.
Eş zamanlı basın toplantısı
Zirve sürerken Kuleba’nın ayrı bir basın toplantısı düzenleyeceğinin netleşmesi, sonra da Lavrov’un basın toplantısının duyurulması tarafların birlikte fotoğraf vermeye yanaşmadığını gösterdi. Toplantı sürerken iki bakan için ayrı salonlar hazırlandı. İki bakan da aynı anda basına konuştu. Bu durum; yakın vadede uzlaşının uzak ve daha çok çaba gerektirdiğini gösterdi.
‘Önemli bir başlangıç’
Bakan Çavuşoğlu ise, düzenlediği basın toplantısında, “Elbette bir görüşmeden mucizeler beklenmemelidir. Ancak siyasi seviyedeki bu toplantı önemli bir başlangıçtır” dedi. Çavuşoğlu, “Liderler düzeyinde toplantının gerçekleştirilmesi de, bu toplantıda gündeme geldi. Ukrayna tarafı Zelenski’nin hazır olduğunu; Lavrov da, Putin’in buna prensip olarak karşı olmadığını söyledi. Putin’in de telefon görüşmesinde prensip olarak karşı olmadığını sayın Cumhurbaşkanımıza söylediğini hatırlatmak isterim” sözleriyle görüşmelerin sürebileceği mesajını verdi. Çavuşoğlu, Türkiye’nin buluşmada sadece ev sahibi olmadığını aynı zamanda kolaylaştırıcı rol üstlendiğini vurguladı.
‘Barış anlaşması masada’
Çavuşoğlu, Ukrayna’nın ABD ve Türkiye’nin garantör olmasını istediği yönündeki soru üzerine şunları söyledi:
“Rusya’yla Ukrayna arasında tarafsızlık dahil, birçok müzakere ettikleri unsurlar var. Kapsamlı bir barış anlaşmasının da imzalanması masada. Böyle bir durumda Ukrayna’nın bazı ülkelerin garantör olarak burada olmasını istediğini biliyorsunuz. Bir tanesi de Türkiye’dir. Bugün ikili yaptığımız görüşmede Kuleba bunu bir kez daha teyit etmiştir.”
Gazeteciler bölündü
Üçlü görüşmenin ve basın toplantılarının yapılacağı salonda, sabah erken saatlerde bomba imha ekipleri arama yaptı. Eğitimli polis köpekleriyle de salonun çevresinde güvenlik taraması yapıldı.
Yerli-yabancı 334 basın mensubunun takip ettiği zirvede, dışişleri bakanlarının aynı anda ayrı basın toplantısı düzenlemesi gazetecileri zora soktu. Birden fazla ekibi bulunan kurumlar salonlara dağılırken, zirveyi tek izleyen gazeteciler tercih yapmak zorunda kaldı.
Lavrov’un basın toplantısı öncesi, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, salonda Bakan Lavrov’a soru soracak gazeteciler ve kurumlarıyla ilgili bilgi alırken, “Ukrayna basınından soru almak istiyoruz” dedi.
Lavrov’un basın toplantısında moderatörlüğü Zaharova üstlendi. Rus Bakan salona girmeden önce de korumaları, oturacağı masanın örtüsünü kaldırarak altını kontrol etti.
LAVROV: Öyle bir tedbir alacağız ki...
Ukrayna krizinin çözümüne yönelik her girişimi destekleriz. Görüşmemiz sonucunda müzakerenin yerini alacak hiçbir şeyin olmadığı anlaşıldı.
Belarus’taki görüşmelerin çözüme ulaşmasını istiyoruz.
Ukrayna krizinin topluca, bütün tarafların çıkarlarını gözeterek çözüme kavuşturulmasını istiyoruz. Avrupa ülkelerinin görüşlerinin de dikkate alınarak sorunun çözüme kavuşturulmasını istiyoruz.
Ukraynalı meslektaşlarımızın müzakere yolunu yanlış yerlere saptırmamalarını istiyoruz.
Rusya tarafının günlük insani koridor açılması önerisini tekrarladık. En etkili ve en güvenli güzergahların seçilmesini amaçlıyoruz.
(Ukrayna’nın yurtdışından silah tedariği) AB kendi ilkelerini çiğniyor. Bu silahlar, teröristler tarafından sivil havacılığa tehdit olarak kullanıyor. AB’ye soruyoruz: Siz Rusya Federasyonu’na yönelik bu tehdidi nasıl durduracaksınız? Bu Avrupa’ya da yayılabilir.
(ABD’nin Ukrayna topraklarında biyolojik silah üretmek için biyolojik laboratuvar kurduğu iddiasını tekrarlayarak) Herkes kendisine üye olacak örgüt seçebilir (NATO’yu kast ediyor) ancak kimse başka ülkeleri tehdit edecek girişimlerde bulunamaz. Luhansk ve Donetsk’den şunları anlıyoruz ki; önümüzdeki zamanlarda Rusya’ya saldırı düzenlemeye çalışıyorlardı. Biyolojik silah üretimini hedefliyorlardı.
Biz diğer ülkelere saldırmayacağız. Aslında Ukrayna’ya da saldırmadık. Uzun yıllardır teklif sunduk, kimse bizi dinlemedi. Putin, bu konuda çok ayrıntılı şekilde konuştu.
Ukrayna’nın tarafsız bir ülke olmasını istiyoruz. Ukrayna’nın da güvenliğini istiyoruz ama Rusya’nın da güvenliğinin sağlanmasını gözetiyoruz. Sanırım bu konuda gerçekçi düşünen insanlar da var ve bu bizi umutlandırıyor.
Kuleba ile Putin ve Zelenski’nin bir araya gelme ihtimalini görüştük. Umuyorum ki ileride Putin ile Zelenski’nin bir araya gelmesi gerekliliği ortaya çıkar. Şimdilik bu aşamaya gelebilmek için hazırlık çalışmaları yapmamız gereken dönemdeyiz. Putin, Zelenski ile görüşmeyi reddetmiş değil, bir gün böyle bir görüşme gerçekleşebilir. Sayın Putin hiçbir temastan kaçınmaz.
Bir daha asla Batılı ortaklarımıza bağımlı olmayacağız. Burada şirketler de siyasi saldırının aleti olmuştur. Öyle bir tedbir alacağız ki, benzer bir duruma bir daha düşmeyeceğiz.
(Nükleer savaş çıkar mı?) Buna inanmıyorum, inanmak istemiyorum.
Rusya, hiçbir zaman NATO ülkelerine karşı askeri eylemde bulunma planı olduğunu söylemedi. Nükleer savaş konusunu gündeme getiren başta NATO temsilcileri olmak üzere Batı’dır. ABD Başkanı Biden, ‘Yaptırımların alternatifi sadece 3.Dünya Savaşı’ dedi. Kafalarından bu fikirler geçiyor ve biz kaygılanıyoruz.
Beyaz Rusya’da yaptığımız son görüşmede Rus tarafı gayet somut bir taslak iletti, Ukrayna bu taslağı aldı Kiev’de üzerinde çalışıyor. Dediler ki, çok kısa bir sürede cevap verecekler. Beyaz Rusya Platformu’nda ciddi bir görüş alışverişinde bulunmak istiyoruz. Sadece kağıt belge değişiminde bulunmak değil, somut kararlar almak isteriz.
Hastane sorusuna sert yanıt
(Ukrayna’daki doğum hastanesinin bombalanmasıyla ilgili ısrarlı soruya) Lavrov, “Cevabımızı duymak istemiyorsunuz anladığım kadarıyla. 7 Mart’ta açıklama yaptık, BM Güvenlik Konseyi’nde uzun süredir orada anne ve çocuk olmadığını, orayı askeri üsse çevirdiklerini söyledik.. Tekliflerimiz 15 Aralık’a kadar gidiyor. O zaman ‘Bir güvenlik sistemi kuralım’ demiştik” karşılığı verdi.
KULEBA: Talepleri teslimiyet listesi gibi
Rusya’nın saldırılarının ardından ilk temas oldu ve bu teması Türkiye başardı.
Hem kolay hem de zor bir görüşme oldu. Lavrov, geleneksel anlatılarını gerçekleştirdi.
Buraya insani amaç ile geldim. Mariupol’dan gitmek isteyen siviller var. Korkudan ve mücadeleden kaçmak isteyen siviller var. Lavrov buna bir taahhüt vermedi. İlgili kişiler ile konuşacağını belirtti.
24 saatlik ateşkes en önemli konu. Lavrov’un talepleri teslimiyet listesi gibi. Bir ilerleme olmadı.
Çabalarımız devam edecek. Çözüm arama gayretini sürdüreceğiz. Rusya’nın işgal ettiği yerlerin özgürleşmesi için çalışmaya devam edeceğim.
Biz savaşı durduramıyoruz. Şu açıdan bize saldıran ülke ve devlet bunu istemiyorsa, durduramayacağız.
Biz diplomasiye açığız, çözümler arıyoruz. Cesur bir şekilde vatanımızı ve insanlarımızı koruyacağız. Umarım bu formatın devamı olur.
Diplomasinin amacı insanları rahatlatmaktır. Onun söylediklerini dinlemek kolay olmadı. Ben çok kez insani konuları hatırlattım. Rusya halihazırda bir ateşkes ilan edecek gibi görünmüyor. Ukrayna teslim olmazsa ateşkes olmayacak gibi görünüyor onların tarafında. Teslim olmayacağız.
Umudu öldürmek istiyorlar. Biz bunu istemiyoruz. Ukrayna halkının umudunu korumasını istiyoruz.
Yanlış yere dönen bir sivil hiç beklenmeden Rus askerleri tarafından öldürüldüğünü biliyoruz. Bu bir savaş suçudur. Umuyorum ki Sayın Lavrov bu konuyu Rus ordusundaki arkadaşları ile konuşacak.
Toplantıda çok basit öneride bulundum. ‘Hepimizin akıllı telefonları var. Ben şöyle dedim. Şu an kendi yetkililerimi arayabilirim. Size yüzde 100 garanti verebilirim. İnsanı koridorların amacına ulaşmasını için. Aynısını siz yapabilir misiniz dedim.’ Kendisi yanıt vermedi. Farklı farklı varsayımlar ile geldik. Çözüm bulma amacı ile geldim. Kendisi dinlemek için gelmiş.
NATO’ya tam üye olmak istiyoruz. NATO bu saldırıyı durdurmaya hazır değil. Ukrayna’daki güvenlik ve sonrası NATO üye olunca nasıl olacak bunu sormak lazım.
İnsani koridor
Toplantıda özellikle insani boyuta dikkat çektiğini kaydeden Çavuşoğlu, “Savaşın ortasında kalan sivillerin bir an önce kurtarılması gerektiğinin bir kez daha altını çizdik. Bunun için sürdürülebilir bir ateşkese ihtiyaç var. Bunun sürdürülebilmesi için insani ateşkesin de sahada işlemesi gerekiyor” dedi. Toplantıda özellikle Mariupol’de insani koridor açılması gerekliliğinin vurgulandığını belirten Çavuşoğlu, “Taraflar bu konuyu ilgili mercilerle özellikle askerlerle görüşeceklerini söylediler. Eş güdüm yapılmazsa, her iki taraf sahada da eş güdümü gerçekleştirmezse tahliye edeceğimiz siviller can tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir” diye konuştu.
‘Gayretlerimiz sürecek’
Amacın bölgesel barış ve istikrarın sağlanması olduğunu söyleyen Çavuşoğlu, “İki ülkenin ve bölge halklarının menfaatini gözeten yegâne seçenektir. Türkiye olarak diplomatik gayretlerimizi sürdüreceğiz” dedi.
Sesler yükselmedi, umut arttı
Çavuşoğlu toplantıya ilişkin, “Bu görüşme kolay bir ortamda gerçekleşmedi bir taraftan savaş çatışmalar devam ediyor. Tüm zorluklara rağmen son derece medeni bir görüşme gerçekleştirildiğini söyleyebilirim. Taraflar kendi pozisyonunu savundu ancak herhangi gerginliğe yol açan bir görüşme olmadı” dedi. Çavuşoğlu, iki taraf da isterse Türkiye’nin görüşmelerin devamı için aynı ortamı sunmak istediğini belirterek, “Tarafların bir araya gelmesi ve bundan sonra liderler düzeyindeki bir görüşmeye de prensip olarak karşı olmamaları, hatta Ukrayna’nın net şekilde hazır olması, gelecekte bu tür üst düzey toplantıların gerçekleşebileceği yönündeki umudumuzu artırdı” ifadelerini kullandı.
