2019 maaş zammı ortalaması belli oldu

Zam oranlarına göre ya yeni iş arayacaklar ya da var olan konumlarını daha sağlamlaştırmak için işyerinde yeni çalışmalar planlayacaklar. Yılın ilk çeyreğinde iş arayanların sayısında artış olabilir. Çalışan noktasında önemli olan bu konu şirketler tarafında çalışan bağlılığı anlamında ayrıca önem kazanıyor. Bütçe çalışmaları sonrasında yılın ilk çeyreğinde şirket İK birimleri açık pozisyonları kapatmak için harekete geçecekler. Zam artışlarına göre işten çıkışların olması durumunda da yine bu pozisyonları nitelikli adayla doldurmak üzere yoğun bir tempo içine girebilirler.

Şirketler çalışan bağlılığını, çalışan memnuniyetini artırmak için yeni stratejik yöntemler araştırırken bir yandan da maliyetlerini en doğru bir şekilde yönetmeye çalışıyorlar. Maaş zamları bu noktada her iki taraf için oldukça önemli… Her iki taraf kazanan olmak için çaba harcayacak, çalışanlarını düşünen işyerleri daha kazançlı çıkacak.

Ekonomik dalgalanmalar; kurumları maliyetlerini optimize edip, karlılıklarını göz önünde bulundurdukları hassas bir döneme getirdi. Peki, bu hassasiyet çalışanların maaşlarına nasıl yansıyacak?

PERYÖN, Türkiye İnsan Yönetimi Derneği tarafından yapılan ve KPMG Türkiye tarafından yorumlanan 2019 Ücret Araştırması’na göre kurumların yüzde 95’i 2019 yılında bir kez ücret artışı yapacak. Zam ortalaması ise yüzde 16.

Araştırmaya katılan şirketlerin profillerini dikkate aldığımızda sahada nasıl bir artış olacağını merak ediyorum açıkçası. %16 ları genelde görebilecek miyiz?

PERYÖN 2019 için maaş zamlarını perakende, profesyonel hizmetler, otomotiv, endüstriyel üretim, ilaç gibi 20’den fazla sektörden 100’ü aşkın şirketin katılımıyla gerçekleştirdi ve kurumların 2019 zam karnelerini belirledi.

KATILIMCI PROFİLLERİ
Araştırmaya katılan şirketlerin
%16’ sı <50 Çalışanlı
%42’ si 50-500 Çalışanlı
%25’ i 500-2000 Çalışanlı
%16’ sı >2000 Çalışanlı

Katılımcıların yüzde 39’unu çok uluslu şirketlerin oluşturduğu araştırmaya göre kurumların yüzde 95’i 2019’da bir kez zam yapmayı planlıyor. 2018 yılında yüzde 90 olarak gerçekleşen bu oran 2017 senesinde ise yüzde 82 idi. Katılımcıların %67’si İstanbul ve kalanı Türkiye’nin diğer bölgelerinde bulunmakta.

ÜCRET ARTIŞ FREKANSI (YILLIK ZAM)
Sonuçlara göre 2019 yılında şirketlerin büyük çoğunluğu (%95) sadece 1 kere artış yapacak. Bu sene önceki yıllardan farklı olarak enflasyondaki dalgalanmaya bağlı ücret artış frekanslarının ve oranlarının farklılık gösterebileceği öngörülüyor. Yani yıllık zam sayısı azalırken zam oranı sektör ve şirket yapısı ile birlikte enflasyona göre belirlenecek. Alternatif olarak bazı şirketler ise yıllık toplam zammı ikiye bölmeyi tercih ediyor. Yılın ortasından sonra gerçekleşen ekonomik gelişmelere göre maaş zam stratejilerini güncelleyecekler. Şirketlerin planlarını yaparken çalışan maliyet noktasında bütçe kalemini etkin planlaması gerekiyor. Bir yandan az zam yapalım derken özellikle yetenekli çalışanların ayrılmasına sebep olabilir. (Şirketlerin yılda tek zam yapma eğilimi son 3 yılda %82 den %95’ e yükselmiş.)

ÜCRET ARTIŞ DÖNEMİ
Yapılan araştırma sonuçlarına göre katılımcı şirketlerin çoğunluğu yılın ilk çeyreğinde ücret artışlarını gerçekleştirmeyi planlıyor. Son üç yıldır PERYÖN’ün yaptığı araştırmalara göre zamların ilk çeyrekte yapılması eğilimi artmış durumda.
Ücret artış dönemi Şirketlerde Oran
Ocak - Mart %75
Nisan – Haziran %15
Temmuz - Eylül %7
Ekim - Aralık %3

Son üç yıldır ücret artışlarının yılın ilk çeyreğinde yapılması eğiliminde kayda değer bir değişiklik gözlemlenmiyor. 2019 yılı için yüzde 75 olan ücret artışlarının ilk çeyrekte gerçekleşeceğine dair oranlar 2017 ve 2018 yılları için sırasıyla yüzde 79 ve yüzde 72,6 idi. Önceki yıllardan farklı olarak bu yıl enflasyon baskısı ve döviz kurlarındaki dalgalanmadan dolayı çalışan memnuniyetini ve bağlılığını göz önünde bulunduran şirketler için bir enflasyon düzeltmesi yapılması söz konusu. Bu düzeltme yerine yıllık yapılması planlanan ücret artışının ikiye bölünerek çalışanlara yansıtılması şeklinde de uygulanabilir. Böyle bir uygulama bugünden planlanmasa da yöneticilerin B planı olarak mutlaka gündemlerinde yer alacaktır.

ÜCRET ARTIŞ ORANLARI
2019 ücret artış oranında bu yıl az da olsa bir gelişme gözleniyor. 2019 yılı için şirketlerin bütçeledikleri ortalama ücret artışı yüzde 16,6. Bu oran geçtiğimiz iki yılın oranlarına göre dikkate alınacak şekilde yüksek. Bu oranın yüksek olmasının sebebi ise 2019 yılı için öngörülen enflasyon oranının yüksek olması ile birlikte döviz kurlarında ki dalgalanmaların etkisi. Geriye dönük iki yılın oranlarına baktığımızda; 2017 yılında ortalama yüzde 9,6 ücret artışı bütçelenirken gerçekleşen oran ortalama yüzde 11,2 olmuş. 2018 yılında ise, bütçelenen ücret artış oranı yüzde 8-9 iken artış yüzde 10,8 olarak gerçekleşmiş. PERYÖN, çalışan memnuniyetini öncelikleri arasına alan şirketlerin bütçeledikleri artışın altına inmeyeceğini tahmin ediyor. Tatmin edici zam yapmayan şirketlerde işten çıkışlar sonrasında iş gücü, zaman ve tecrübe kaybı ile birlikte somutta görünmeyen maddi kayıpları olacak ve bütçe gerçekleşmelerini dolaylı yönden etkileyecektir. İşten çıkışlar, çalışan memnuniyetinde azalma, işten çıkışlar pozisyonların kapanması için tekrarlanan iş gücü-zaman vb. kaybına sebep olur. Bu arada aksayan işlerden kaybolanlar da cabası. Yönetimin bütçe planlaması yaparken bu görünmeyen kalemleri de diğer ekonomik detaylar gibi İK birimlerinin yönlendirmeleri dâhilinde dikkate almasında fayda var.

UNVAN BAZINDA ÜCRET ARTIŞ ORANLARI
Araştırma sonuçlarına göre unvanlara göre ücret ücret artış oranlarında dikkate değer bir artış var. Sonuçlara göre, 2019 yılı için geçen senelere göre daha yüksek bir artış oranı öngörüldüğünü gösteriyor. Ücret artışları ile ilintili olan bu durumda yine işverenlerin ücret politikalarına bunu yansıtmaları gerekli olduğunu görülüyor. Şirketlerin ayrıca organizasyon yapılarına göre unvanları dikkate almaları gerekli.

UNVAN ZAM ORANI
Genel Müdür/Direktör %16,3
Müdür/Şef %14,9
Uzman/Memur/Asistan % 15,3
Mavi Yaka / Kapsam içi çalışan %14,8

İKRAMİYE VE PRİM KONUSUNDAKİ UYGULAMALAR
Tüm unvanlarda geçen seneye oranla dikkate değer artış görülüyor.
Araştırmaya katılan şirketlerin yarısı toplam ücretlendirme paketinin önemli bir başlığı olan ikramiye ve prim uygulamalarında mevcut sistemlerinde bir değişiklik yapmayacağını ifade etmiştir. Katılımcıların yüzde 20,9’u böyle bir uygulamalarının olmadığını belirtirken, aynı oranda şirket de artış öngörüyor. Ücret artışlarının da önceki yıllara oranla yüksek iken ikramiye ve prim uygulamasında azalmaya gideceklerin çok az oranda olsa bulunması karşımıza çıkıyor.

Uygulama %
Şirketimizde böyle bir uygulama yok 20,9
2019 yılında ücret tamamlayıcılarda herhangi bir değişiklik olmayacaktır 50
2019 yılında ücret tamamlayıcılarında artış bütçelenmiştir 20,9
2019 yılında ücret tamamlayıcılarında azalma bütçelenmiştir 4,5
Diğer 3,6

KAPSAM DIŞI/BEYAZ YAKAYA SAĞLANAN YAN HAKLAR

En gözde yan haklar geçen sene (%75,79) olduğu gibi yine sağlık sigortası ve şirket aracı olarak sonuçlanmış. Şirket aracı ise, geçen sene yüzde 51,58 gibi bir orana sahipken bu yıl bu oran yüzde 61,8’e yükselerek ikinci sırada. Maaş pazarlıklarında da önemli yer alan şirket aracı uygulamasını şirketler daha fazla tercih ediyor. Bu uygulamada ki artışı danışmanlık yaptığım yerlerde de görebiliyorum. Ancak ekonomik gündem ile birlikte maliyetler dikkate alındığında üst düzey için olmasa da ara kademeler için düşük maliyetli araçlar tercih edilebilir. Kısa dönemli teşvik/performans primi geçen yıllara oranla artış göstermiş ve payını yüzde 53,6’ya çıkarttı. Yan hak uygulamaları halen kısıtlı bir çerçevede ilerliyor ve şirketlerin kurumlarına özel anlaşmalarla bu alandaki esnekliklerini artırmaları bir avantaj olarak ortaya çıkabilir. Çalışanlarına maaşın yanında yan hakler veren kurumlarda bağlılık daha fazla olabiliyor. Çalışanlar maaş tam istediğim gibi olmasa da yan haklarım beni tatmin ediyor, gideceğim firmada bunlar olmayacak diye düşünerek aidiyet duygularını besleyebiliyorlar. İşveren markası tarafında çalışanlarına yan haklar ile farklı uygulamalar belirleyerek çalışanlarını memnuniyetini artırır ve işveren markasına yatırım yapabilirler.

Yan haklar %
Sağlık sigortası 69
Şirket aracı 61,8
Kısa dönemli teşvik/performans primi (1 yıl) 53,6
Hayat sigortası 28,2
Bireysel emeklilik 22,7
Esnek yan haklar 12,7
Uzun dönemli teşvik/performans primi (2 yıl) 10
Hisse senedi 3,6

Yan haklarda şirketler daha temkinli. Yan hakların maliyetlere dikkate alındığı gözlemleniyor. Bunun yanında azda olsa yan haklar uygulamalarını İK süreçlerine ekleyen şirketler de var.

Yan haklarda benimsenen yaklaşım %
2019 yılında yan haklarda herhangi bir değişiklik olmayacaktır 67
2019 yılında yan haklarda artış bütçelenmiştir 14,5
Şirketimizde böyle bir uygulama yok 10
2019 yılında yan haklarda azalma bütçelenmiştir 5,4
Diğer 2,7

İK ve kariyer gelişim danışmanı Esra Kemer