Bolivya’dan 250 yıllık barok müzik

FİLİZ ALİ

Latince flor çiçek, legere ise toplamak, biriktirmek anlamına geliyor. Ne var ki bu iki sözcük bir araya geldiğinde “çiçek toplamak” anlamı çıkmıyor Latincede. Tıpkı eski Yunanca anthos (çiçek) ve logia (toplamak) sözcüklerinin bir araya gelmesinden ortaya çıkan anthologia  gibi, florilegium da seçilmiş, zarif, çiçek gibi şiirlerin, kompozisyonların, özlü sözlerin bir araya gelmesini anlatıyor. I Florilegium topluluğu da kurulduğundan bu yana müzikte tarihsel yorum üzerine özlü sözler söylemeye titizlikle özen gösteren, dönem çalgılarında usta müzisyenlerden oluşuyor.
Barok ve sonrasının müziklerini arkeolog sabrı ve bilgisiyle tarayan, her konser projesinde klasik müzik dinleyicisini yeni buluşlarla şaşırtan bir topluluk I Florilegium.

Bir filmin hatırlattıkları
Topluluğun kurucusu Ashley Solomon yan flüt ve düz flüt üstadı. Transilvanya doğumlu, İsrail vatandaşı, İngiltere’de oturmakta olan kemancı Kati Debrebzeni ise sadece I Florilegium’un değil bugünün English Baroque Soloists, Amsterdam Baroque Orchestra, Dresdener Academie für Alte Muzik gibi belli başlı tarihsel müzik topluluklarının da lideri.
Gelelim en son projeleri olan Bolivyalı barok konserine. Jeremy Irons ile Robert de Niro’un başrollerini oynadığı “Mission” filmini göreniniz varsa, Cizvit tarikatının 18. yüzyılın başlarında Bolivya’nın balta girmemiş ormanlarında yaşayan yerli halkı esir tüccarlarının elinden kurtarma kisvesi altında Hıristiyanlaştırma mücadelelerini anımsayacaktır. Bölgeye ilk giden rahip Lucas Caballero 1711’de yerliler tarafından öldürülür.
Ne var ki, 1753 yılında boylu boslu, pek çok değişik yeteneğe sahip bir İsviçreli rahip olan Martin Schmid, yerlilerin güvenini kazanmayı müzikle başarır. Kısa zamanda bölgedeki öteki Cizvit misyonları da müziğe birinci derecede önem vermeye, çalgı yapım atölyeleri kurmaya, yerli müzisyenleri yetiştirmeye başlar.
Cizvitlerin tropikal ormanlarda oluşturdukları bu müzikal ortam daha sonraki yüzyıllarda yabani sarmaşıklar arasında yitip gider, ta ki 1970’li yıllarda ormandaki misyon kiliselerinin onarımına karar verilene dek. Ortaya çıkan olağanüstü kilise arşivlerinde Latince ve yerli dillerinde bestelenmiş yüzlerce dinsel koro eseri, çalgısal parçalar, hatta operalar bulunur. UNESCO, 1990 yılında bu misyonları ve çevrelerindeki yerleşimleri Dünya Mirası kapsamına alır.
I Florilegium topluluğu, Bolivyalı Barok Müziği projesi ile 2006 yılı boyunca Avrupa ve Amerika kıtalarını gezip duracak. Bence, İstanbul Festivali’nin en ilgi çekici konserlerinden biri olacak bu konser. Programda bir de sadece Türkiye’de değil, genel anlamda müzik dünyasında pek tanınmayan bir İtalyan bestecisini tanıtacak topluluk...

Domenico Zipoli
Domenico Zipoli adındaki bu bestecinin doğum tarihi kesin olarak bilinmiyor ama 1707 yılında Toscana Dükü III. Cosimo’ya bir dilekçe verip Floransa Katedrali’nde organist Giovanni Maria Casini ile çalışabilmesi için kendisine aylık bağlanmasını istediği belgelerle sabit. 1709’da Napoli’de Alessandro Scarlatti’den dersler aldığı, daha sonra Roma’ya geçtiği de bilinenler arasında.
Zipoli, 1716’da Roma’da Cizvit tarikatına girmiş ve 1717’de Cadiz’den gemi ile Buenos Aires’e doğru yola çıkmış. Oradan Cordoba’ya geçen Zipoli’nin bestelediği dinsel müzikler Cizvit misyonlarında çok beğenilmiş. İsviçreli rahip Martin Schmid’in Cizvit azizlerini konu alan İspanyolca ve Chiquitano yerli dilinde yazdığı dramın müziklerinin bir kısmını da Zipoli bestelemiş. Konserde bu bestecinin iki eseri yer alacak.
“Bolivyalı Barok” / 20.00 / Aya İrini Müzesi