İnsan kime hizmet ettiğini bilmeli

Seray Şahinler - Vasıf Öngören’in 1977’de kaleme aldığı, her döneme “ayrı ama aynı” şeyi söyleyen kült eseri “Zengin Mutfağı” yeniden sahnede! Öngören’in Türk tiyatro tarihine damga vurmuş metni, usta oyuncu Şener Şen ile tekrar buluştu. Oyun ilk kez 1978 yılında Şehir Tiyatroları sahnesinde izleyiciyle buluşmuştu ve başrolde yine Şener Şen vardı. 10 yıl sonra “Zengin Mutfağı” sinemaya uyarlandı ve Lütfü Usta başrolünde yine Şener Şen’i izledik. Şen yıllar sonra tiyatro sahnesine döneceğini ve bu dönüşün “Zengin Mutfağı”yla olacağını müjdeleyerek herkesi ihya etmişti. Oyun 2019’da DasDas’ta sahnelendi ve 100 oyunu geride bıraktı. Pandemi nedeniyle verilen ara sona erdi ve “Zengin Mutfağı”, yolculuğuna kaldığı yerden devam etme kararı aldı. Geçtiğimiz Perşembe günü Anadolu Efes’in katkılarıyla Antalya Açıkhava Sahnesi’nde sahnelenen oyunu tam 3 bin 500 kişi izledi!

Peki “Zengin Mutfağı”nı ölümsüz kılan neydi? Öncelikle biraz oyunun konusuna değinelim… Adından anlaşılacağı üzere hikâye zengin bir ailenin mutfağında geçiyor. Evin emektar aşçısı Lütfü 20 yıl aradan sonra gönülden bağlı olduğu konağı terk etmeye karar veriyor. Konağın sahibi Kerim Bey ise bir fabrika patronu. Konağın aşçısı Lütfü Usta, tek hayali evlenmek ve eşine hizmet etmek olan genç bir kız, onunla evlenebilmek için para bulmaya çalışan ve çareyi arkadaşlarını polise ihbar etmekte bulan, bununla birlikte “vatan sevdalısına” dönen nişanlısı Selim, sosyalist şoför Seyfi ve komünist ağabeyi Ahmet’in yolu bu evin mutfağında kesişiyor.

Bir de hiç görmediğimiz fakat varlığını hep hissettiğimiz patron Kerim Bey’in eve getirdiği hırçın köpek var ki seyri değiştiriyor. Hikâye 1970 yılında geçiyor ve Türkiye en büyük işçi hareketlerinden olan 15-16 Haziran olaylarına sahne oluyor. Aşçı Lütfü’nün deyimiyle olaylar hep darbelere denk geliyor!

Aynılar aynı, ayrılar ayrı yere!

1970 darbesi ve 1 yıl sonra yaşanan işçi hareketiyle birlikte köşk çalışanları da değişmeye başlıyor. Bu hem yavaş hem çok hızlı bir dönüşüm. Güçten yana olanlar gücün ne olduğu ve “gücünü nereden aldığını” görüyor. Karakterlerin psikolojik çözülmeleri toplumsal gelişmelerden nasibini alıyor...

 Karakterlerin yaşadığı dönüşüme tanık olurken hem bir dönemi hem o yıllardan bugüne tarihsel ve toplumsal süreci okuma fırsatı buluyorsunuz. Güçten yana olan açşı Lütfü’nün sınıf bilinci ve toplumsal dayanışmaya yönelişi, kendisine düşen “hakkın” peşinden koşan gencecik Selim’in “erk” ve iktidar çabası... Her biri ayrı temsiliyete sahip. Oyunun en önemli repliklerinden biri “Asıl mesele ölçüde” ise, “Zengin Mutfağı”nın mesajını en vurucu biçimde izleyiciye geçiriyor. Ev sahibi Kerim Bey’in köşke aldığı köpekler ise oyunun en güçlü metaforu.

“Zengin Mutfağı” metaforlar bezenmiş, güçlü bir anlatı. Oyun gücünü Vasıf Öngören’in vurucu metninden alıyor. Şener Şen metne bağlı kalmış ve bu, oyun için reji aşamasındaki risk olabilecek didaktik anlatıyı kırmış.

Son yıllarda usta oyuncuları sahneye döndüren oyunlar genellikle büyük prodüksiyonlar ve dev kadrolarla yapılıyor. Fakat Şener Şen sahneyi “tiyatro mutfağına” dönüştürmeyi tercih etmiş ve elemeler neticesinde seçilen genç oyuncularla yola çıkmaya karar vermiş. 79 yaşındaki Şen sahnenin en dinamik karakteri. Onu izlerken bildiğiniz bütün Şener Şen karakteriyle bağlantı kuruyor ve “sahnedeki” Şener Şen ile resmi tamamlı-yorsunuz. “Zengin Mutfağı”na bir de 2021’den bakın ve Lütfi Usta’nın sorduğu soruya kulak verin: “Kime hizmet ediyorum ben? Kerim Bey’e mi yoksa köpeğine mi? İnsan kime hizmet ettiğini bilmeli.” Vasıf Öngören’in hatırasına saygıyla…