Kadim fısıltıların izinde

Seray Şahinler - UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Mimar Sinan imzalı Zeyrek Çinili Hamam, 13 yıllık restorasyonun ardından 2023’te kapılarını açmıştı. Ana işleviyle varlığını sürdüren hamam, açıldığı günden itibaren bir sanat üretim ve paylaşım alanına da dönüştü. İstanbul Bienali’nde mekân olarak kullanıldı, “Kalıntıların Şifası”, “Alekos Fassianos: Bizans’a Yelken Açmak” sergilerine ev sahipliği yaptı.

Çinili Hamam, sanat yolculuğunda yeni bir dönem başlatarak Türkiye’de daha önce eserleri sergilenmemiş uluslararası sanatçıları İstanbul’da ağırlamaya başladı. Artistik Direktör ve sergi programının küratörü Anlam de Coster’ın öncülüğünde gerçekleşen dizinin ilk konuğu Anousha Payne oldu. Londralı sanatçının Çinili Hamam’a özgü ürettiği eserleri “Murmurations” sergisinde sanatseverlerle buluştu.

Londra’da yaşayan ve çalışan Payne kişisel deneyimler, ritüeller ve kurgu arasındaki ilişkilerden besleniyor. Çinili Hamam zaten başlı başına bir deneyim ve katman alanı. Bu yüzden Payne de hamamın tarihinden ve katmanlarından referanslarla yola çıkmış. İşlerin tamamı mekâna özgü olarak üretilmiş. Sergi, hem fısıltı hem kuş sürülerinin senkronize hareketlerine gönderme yapan “Murmurations” başlığını taşıyor ve hamamın Sarnıç bölümünde gerçekleşiyor. Buradaki kazı çalışmaları sırasında duvarlarda keşfedilen çizimleri, hamamın kültürlerarası katmanlarını ve referanslarını arkasına alarak, taş yüzeylerdeki izleri ve işaretleri, kendi arkeolojisi içinde takip ediyor sanatçı. Eller, yüzler ve gözlerle kalıntılar arasında kalan tarih ötesi mitler, geçmişin hafızasını formlarla bugüne ulaştırıyor.

Hamamlar hem mimarinin akustiğiyle hem suyun şifacı tınılarıyla işitsel olarak da etkileyici bir deneyim sunar. Anousha Payne bu seslerin varlığını sergiye özel hazırladığı ses ile tamamlamış. Sergiyi gezerken size eşlik eden o sesler de tarihten bugüne gelen hikâyenin bir parçası. Malzeme kullanımında da hamamın kimyasından ilham alan sanatçı, geleneksel hamam taslarının ustalığını anımsatan dövülmüş pirinç, buluntu objeler, tekstil, tuval ve heykelsi malzemelerle antik ve mitolojik olana yeni bir yorum getirmiş.

Sergi 15 Ağustos’a kadar Zeyrek Çinili Hamam’da ücretsiz olarak ziyaret edilebilir.

Mimar Sinan harikası

16. yüzyılda Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan ve Osmanlı mimarisinin başyapıtlarından biri olarak kabul edilen yapı, bugün hem tarihi bir hamam hem de bir kültürel kompleks olarak hizmet veriyor. İsmini İznik’te özel olarak üretilen ve iç mekânı süsleyen çinilerinden alan Zeyrek Çinili Hamam, restorasyon sürecinde gerçekleşen kazılarda ortaya çıkarılan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait eserler, hamam kültürüne ait objeler ve çinilerin sergilendiği müze binası ve güncel sanat programlarına ev sahipliği yapan Bizans sarnıcı ile ziyaretçilerini kültürel bir yolculuğa çıkarıyor.