Marina Abramovic sergisinde başyapıt ziyaretçi

Belgrad’da izleyici bedenine zarar verdi, Napoli’de yine izleyici bedenine 72 çeşit obje ile müdahalede bulundu, New York’ta 736.5 saat boyunca bir masanın başında hiç tanımadığı insanlarla göz göze oturdu, kendi bedenine zarar verdi, bedeninin sınırlarını zorlayan performanslar yaptı... Sözünü ettiğim isim Marina Abramovic. Performans sanatının dünyada en çok tanınan sanatçısı. Abramovic, 31 Ocak 2020’de İstanbul’da Sakıp Sabancı Müzesi’nde bir sergi vesilesiyle ağırlanacak. Ancak bu sergi öncesinde onun sanat yaşamının en önemli işlerinin fotoğraf, video ve canlandırmalarla izleyiciye aktarıldığı ve neredeyse 50 yıl sonra ilk kez doğduğu topraklar olan Belgrad’da açılan “The Cleaner” sergisini, SSM ve Akbank’ın davetiyle ziyaret ettik.

‘Dönüşüm büyük olay’

1975’te henüz 29 yaşında genç bir sanatçıyken ayrıldığı Belgrad’a bu kez retrospektif sergisiyle dönen sanatçı, yerel basına verdiği röportajlarda dönüşünü “Büyük bir olay” olarak tanımlamış ve MoMA’da 2010 yılında masa başında gerçekleştirdiği, ziyaretçilerle dakikalar boyunca kıpırdamadan bakıştığı performansı “The Artist Is Present”tan bu yana kendisini en çok heyecanlandıran sergilerinden biri olduğunun altını çizmiş. Aslında 2017 yılında Stockholm Modern Sanat Müzesi tarafından organize edilen bu retrospektif sergi, Avrupa’nın birçok kentinde ziyaretçiyle buluştu. Serginin son durağının Belgrad olması, onun yıllar boyunca uzak kaldığı ülkesinin sanatçıya özrü niteliğinde. Abramovic’in 2016 yılında İngilizce çıkardığı “Walk throught Walls” kitabının yayımlanmasından sonra BalkanInsight gazetesi, “Bu kitap Sırpça da yayımlanmalı” başlığıyla duyurduğu haberinde, sanatçının isminin yıllardır anılmadığının altını çiziyor ve “Ünlü tenisçi Novak Djokovic gibi bir uçağa ismini verin demiyoruz, tüm dünyaya kendini kanıtlamış bu sanatçının kitabını dilimize kazandırın istiyoruz” diyordu. Belki de bu çağrıdan sonra, yıllarca ülkesine küstürülen sanatçı, Sırbistan Başbakanı’nın davetiyle, serginin adı gibi (The Cleaner - Temizlikçi) geçmişi temizlemek üzere ülkesine dönüyordu.

‘Duygulanıyorum’

“The Cleaner”, uzun yıllar tadilat dolayısıyla kapalı kalan Belgrad Modern Sanat Müzesi’nin en önemli sergisi. Kapıdan içeri adımınızı attığınızda hoparlörlerden duyduğunuz silah sesleri, aslında çok yakın tarihte bombaların patladığı, insanların öldüğü ve artık var olmayan Yugoslavya’ya geldiğinizi hatırlatıyor. Sanatçı New York Times’a verdiği bir röportajda, “Buradayken duygusal olmamaya çalışıyorum ama bu konuda başarılı olamıyorum” diyor. Girişte silah seslerini duyduğunuzda, sanatçının duygularına ortak oluyorsunuz. Abramovic’in yıllar boyu yaptığı performanslarının 120’den fazla dokümanı, kaydı, videosu var bu sergide. İlk dönem resimleri de. Neden resmi bırakıp performansa yöneldiği de...

Türkiye’de neler olacak?

Marina Abramovic’in İstanbul sergisinin iki ayağı olacak. Biri Sakıp Sabancı Müzesi’nde, diğeri de Akbank Sanat’ta. Sanatçının retrospektif niteliği taşıyan Türkiye’deki ilk büyük ölçekli sergisi; Marina Abramovic Institute (MAI) işbirliğiyle Türkiye’den ve dünyadan performans sanatçılarıyla beraber geliştirilen canlı performanslarla ve ziyaretçilerin katılımıyla tamamlanan Marina Abramovic’in “Metod”unun deneyimlenmesinden oluşacak. SSM ve MAI ortaklığında geliştirilen, Türkiye’de performans sanatının tarihini ziyaretçi için ulaşılabilir ve anlamlı kılmanın yanında, performans sanatçılarını destekleme misyonu odağında şekillenen projede, Marina Abramovic’in performanslarının video ve fotoğraf dokümantasyonunun yanında, sergi için geliştirilen performanslar da canlı olarak SSM galerilerinde yer alacak.

Dokümantasyon da var

Akbank Sanat’ta ise Marina Abramovic Institute’un dokümantasyon sergilerine yer verilecek. Sergiler; performans sanatının tarihinden yola çıkarak bugününü şekillendiren mirasın keşfedilmesine olanak sağlayacak, Abramovic ve Türkiye’den performans sanatçılarının çalışmalarını tarihsel bir bağlam içinde ele alacak. Dokümantasyon sergileri, bu disipline aşina olmayan ve bir bütünlük içerisinde görmek isteyecek ziyaretçilere performans sanatını tanıtması ve bir yandan da bu alan üzerine devam eden yerel diyaloğa katkıda bulunması amacını taşıyor.

‘Abramovic Metodu’ nedir?

Abramovic Metodu, insanları geniş çaplı, ortak katılımlı bir tecrübede bir araya getirerek kendileriyle ve birbirleriyle bağ kurmaya davet eden bir aktivite. Metot, öz farkındalığa ve keşiflere dair bir alan yaratıyor; egzersizler ile halkı fiziksel ve ruhsal hassasiyet, açıklık ve sükûnetle buluşturuyor.

‘Önemli bir alan açacak’

Suzan Sabancı Dinçer - Akbank Yönetim Kurulu Başkanı: “SSM ile her iki yılda bir, büyük bir sergi ve önemli bir sanatçıyı sanatseverlerle buluşturmaya devam ediyoruz. Performans sanatının öncü isimlerinden Marina Abramovic’i İstanbul’da ağırlayacak olmaktan çok mutluyuz. Geçmiş yıllarda Sakıp Sabancı Müzesi’yle birlikte gerçekleştirdiğimiz Ai Weiwei, ZERO, Rodin, Dali ve Anish Kapoor sergileri sanatseverler tarafından büyük ilgi ve heyecanla karşılandı, bu güzel ilgi neticesinde sergi sürelerini uzatarak daha da çok sanatsevere ulaştık. Bu kez Akbank Sanat da mekan olarak bu projenin bir parçası olacak. Marina Abramovic sergisinin performans sanatına önemli bir alan açacağını düşünüyor, izleyenlere yeni deneyimler yaşatacağına inanıyoruz.”




‘Ziyaretçiler katılacak’

Dr. Nazan Ölçer - S.Ü. Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi olarak 2020’ye günümüzün en çok tanınan kadın sanatçılarından Marina Abramovic’le giriyoruz… SSM olarak daha önce (2011) yaşayan en önemli çağdaş sanatçılardan Sophie Calle’i sanatseverlerle buluşturmuştuk. Bu kez yine çok önemli bir kadın sanatçıya; Marina Abramovic’e ev sahipliği yapacağız. İsmi performans sanatıyla özdeşleşmiş Abramovic, müzemize ve İstanbul’a büyük bir projeyle gelecek. Bu proje İstanbul’da gerçekleşecek ve sadece performans sanatına odaklanan ilk geniş çaplı sergi olacak. Müze olarak kendi çıtamızı biraz daha yükseltiyoruz. Sanatseverler alışılagelmiş bir serginin çok ötesini görecek, deneyimleyecek. Bu dev proje; sergi süresince her gün çoğunluğu Türk sanatçıların gerçekleştireceği canlı performanslardan, tabii ki Marina’nın 50 yıllık sanat hayatına ışık tutacak retrospektif sergisinden ve dünya performans sanatı literatürüne “Abramovic Metod”u olarak giren ve ziyaretçilerin bire bir katılımıyla gerçekleşecek deneyimlerden oluşacak. İlk kez bir serginin başyapıtı ziyaretçiler olacak.



Nazan Ölçer



Suzan Sabancı Dinçer