Musul'u ucuza verdik!

GÜNÜMÜZE IŞIK TUTUYOR... Bir örnek vereyim: Türkiye'nin Musul'u verirken petrolden 25 yıl süreyle sınırlı olarak yüzde 10 'loyalty payı' aldığını biliyoruz...Kaymaz'dan öğreniyoruz ki, Türkiye'nin aldığı pay, İngiliz hükümetinin bu konuda pazarlık yapan Büyükelçi Lindsay'e verdiği pazarlık marjının bile altında kalmıştır. Lindsay, süre bakımından sınırsız olarak petrol gelirlerinin yüzde 10'unu Türkiye'ye verme yetkisine sahipti. Ankara bunu az bulursa pay oranını yüzde 15'e çıkarabilecekti. 25 yıllık bir süre sınırı konulursa, Türkiye'ye verilecek payı Lindsay yüzde 25'e kadar artırabilecekti!Fakat maalesef, Lindsay, Türk tarafına hem 25 yıllık süre sınırını hem yüzde 10'luk payı kolayca kabul ettirdi! Çünkü Lindsay'in karşısında her ne pahasına olursa olsun uzlaşmak isteyen vesveseli bir Başbakan (İnönü) ve hükümet içindeki durumunu sallantıda gören zayıf bir Dışişleri Bakanı (Tevfik Rüştü) vardı! Lindsay'in Londra'ya gönderdiği raporda maalesef Türk yetkililer hakkında küçümseyici, ağır ifadeler vardır. Musul meselesi konusunda okuduğum araştırmaların en iyisi Dr. İhsan Şerif Kaymaz'ın "Musul Sorunu" adlı kitabıdır. 600 sayfayı geçen araştırmanın özelliği, yalnız Türk değil, İngiliz arşiv belgelerine de dayanılarak yazılmış olması. Bu sayede, ilk defa öğrendiğimiz birçok bilgiyi içeriyor. Musul meselesinde Türkiye'nin uğradığı diplomatik yenilgi, Lozan'dan başlıyor. Lozan'da Türk delege heyetinin Musul konusundaki tutumu 'çelişkiler ve tutarsızlıklar' içerir. Daha ilk anda petrol karşılığı Musul'dan vazgeçeceğimiz izlenimini vermemiz, masada elimizi zayıflatmıştır. Buna karşılık o zaman Kerkük ve Süleymaniye'yi de kapsayan Musul vilayeti Misak-ı Milli içinde vatan parçaları olarak görüldüğü için, diplomaside başka, kamuya açık konuşmalarda başka bir dil kullanılmıştır:"İsmet Paşa basına, Ankara'ya ve üçüncü ülkeler delegasyonlarına yönelik söylemlerinde Musul'la ilgili kararlı bir tutum sergilerken, İngiliz delegasyonu ile yapılan görüşmelerde petrol karşılığı Musul'dan vazgeçip antlaşmayı imzalama eğiliminde olduğu izlenimini yaratmıştır'Halbuki İngiliz Lord Curzon hesaplı ve kararlı bir politika izliyor: "Curzon'un, Kürt aşiretlerinin yaşadığı petrolden yoksun bölgeyi Türkiye'ye önerirken, Türk(men) kentlerinin de içinde yer aldığı petrol zengini ovaları elde tutmak istemesi, düşünülerek ve hesaplanarak atılmış bir adımdı." Lozan'dan itibaren Musul meselesinde Kemalist Türkiye'nin asıl dikkati, Kürt meselesidir. Gazi'nin de söylediği gibi, Kuzey Irak'ta İngilizlerin bir 'Kürt hükümeti' kurması halinde bunun Türkiye'de yaşayan Kürtleri etkilemesi ihtimali... İngiltere Türkiye'ye Kuzey Irak'tan böyle bir tehlike gelmeyeceğinin garantisini vererek Ankara'yı rahatlatmak istiyor. Bu sırada Ankara çağdaşlaşma devrimleriyle meşguldür. Musul'un Türkiye'ye ait olduğunu savunurken İsmet Paşa'nın dayandığı din birliği ve "Türkler ve Kürtler" tezi artık Türkiye'nin çağdaşlaşma doğrultusuyla uyuşmuyor. İngiliz Büyükelçisi Lindsay bunun farkındadır, Londra'ya rapor ettiği gibi İsmet Paşa'ya da söylüyor. Ama Türkiye'nin Musul uğruna çağdaşlaşma programından vazgeçmesi söz konusu olamazdı.Savaşa girmesi hiç söz konusu olamazdı. Musul'un kaybı kaçınılmazdı. Bugün Musul, Kerkük hayal bile edilemez.Ama şu kesin: Lozan'dan 1926'ya kadar olan süreçte Türk diplomasisi başarısızlığa uğradı, güvenlikli bir sınır çizgisi çizemedi, petrolden alabileceği payı da almayı başaramadı. Bunun bur sebebi uluslararası güç dengesinin aleyhimize olması ise diğer sebebi diplomasimizin hatalarıdır. Günümüze birçok konuda ışı tutan bir eser... Kaybı kaçınılmazdı