‘Yemek pişirmek devrim ve yaratımdır’

SERAY ŞAHİNLER- Dondurmaya düşkünlüğüyle bilinen, çikolatalı milkshake hayranı Fidel Castro, ‘ekmek-patates-çay’ diyen Marx, et ve balık seven ‘vejetaryen’ Voltaire, Türk usulü et yemeği pişiren Oliver Cromwell… Adını tarihe yazdıran liderlerin hayat hikâyelerinde yeme-içme zevklerine pek rastlanmaz. Oysa hayatı savaşta ya da sarayda geçen devlet adamları ve komutanların kendine has mutfak kültürlerinde kayıtlara geçen pek çok detay var.

Gazeteci-yazar Umur Talu ve Yazar Bengi Başaran’ın birlikte kaleme aldığı “Devrim Mutfağı” adlı kitap, şaşırtıcı bilgiler eşliğinde okuru liderlerin sofrasına davet ediyor. Kafka Kitap etiketiyle yayımlanan bu kapsamlı çalışmada, sofrada bu kez hak, adalet, inanç, devrim, direnç var.

Simone de Beauvoir’un “Yemek pişirmek devrim ve yaratımdır” sözleriyle açılan sayfalarda Lenin’den Napolyon’a, Marx’tan Engels’e, Fidel Castro’dan Atatürk’e kadar birçok liderin hem sevdiği yemekleri hem sofra kültürlerinde olmazsa olmazlarını öğreniyoruz.

Yemek de sınıfsal

Tarihin en hızlı yiyen imparatoru Napolyon Bonapart “Masada çok vakit geçirirsem bu iktidarın istismarı olur” deyip hızlı hızlı yiyip masadan kalkarmış. Akdeniz mutfağı lezzetleriyle donatılan sofradaki tek şart sarımsak yasağı. Hurma ise Napolyon’un favori tatlılarından. “İnsan, tüm insanlığa yaşamın temel gereksinimlerini sağlayacak kaynaklara ve bilimsel bilgiye sahipken neden herhangi bir ülkede, herhangi bir şehirde, herhangi bir sofrada açlık ve yoksunluk olsun ki” sorusunu soran ve sorduran Martin Luther King’in öldürülmeden kısa süre önceki fotoğrafı da bir yemek masasında çekiliyor. Her sabah 05.00’te ibadet için güne başlayan Malcolm X’in günde bir öğün yemek yediğini, en çok bezelye yetiştirmeyi sevdiğini öğreniyoruz kitaptan. O da tıpkı King gibi suikasta uğramadan önce son fotoğraflarından birinde çocuklarıyla mutfakta görülüyor.

Her şey gibi yemek de sınıfsal bir konu. Kitap, liderlerin hayat hikâyeleri, yemek zevkleri ve tercihleriyle burada yeme hakkının, açlığın, ekmeğin bir devrime nasıl dönüşebileceğini de Fransız Devrimi üzerinden de yorumluyor. Gün sonunda ise dünya tarihinin kısırdöngüsü içinde, savaşların yüzyıllardır devam ettiği coğrafyalarda karnı tokların vicdanına sesleniyor.

Umur Talu, “Yaklaşık 40 civarında devrimci düşünür ve liderin mutfakla, sofrayla ilişkisini aktardık. Nihayetinde de hepsi için ikişer tarif koyduk” derken Bengi Başaran ise “Kitapta liderlerin mutfak alışkınları, yemek kültürleriyle ilişkileri ve bunun nasıl şekillendiği ön planda. Yemek ve mutfak çok disiplinler arası bir konu. Cinsiyet eşitliği, toplumsal eşitlik gibi konularla ilgili bilgilerin de bulunduğunu düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

Cumhuriyet sofrası

Liderlerin sofrası deyince akla gelen en sembolik görüntü Atatürk’ün davetlerdeki o şık, asil ve zarif pozları… Kitabın kapanışı da Cumhuriyet devrimlerinin lideri Atatürk ile yapılıyor. Bir akademi gibi olan Atatürk sofraları, devlet adamlarına verilen davetlerden, paşanın menüsünde yer alan yiyecek ve içeceklere uzanıyor. Paşa’nın son günlerinde ise menüsünde genelde mısır, pilav, bamya, havuç püresi, patates, patlıcan, ayran var. İddialara göre Atatürk son günlerinde hiç tatmamış olduğu enginarı yemek istiyor fakat mevsimi olmadığı için enginar bulunamıyor. Kahvaltıda iki yumurtalı omlet seven paşanın günde 15 fincan kahve içtiği de not düşülmüş.