Kuzenlerin ‘çip’ savaşı

İSMAİL ŞAHİN- Yıl 2014... Dizüstü bilgisayar sektörünün en canlı olduğu zamanlar. Intel sektörde devrim yaratan ‘Core’ çok çekirdekli i3, i5, i7 ve i9 işlemcilerle ve sunucularıyla pazarın yüzde 99’unu domine etmiş durumda. Yüzde bir paya sahip AMD ise halen işlemcilerinin ısınma sorununu çözememiş ve üst üste 3 yıldır zararda.

Şirketin 2.2 milyar dolar borcu var, hisseleri 2 doların altına inmiş ve Wall Street’te şirketin ölüm ilanı çoktan verilmiş... Amerikan borsalarında Intel’in çip sektöründeki tekelinin asla sarsılamayacağı fikri hakim. Ancak hesaba katmadıkları biri var: Tayvan’da doğan ve daha sonra Amerika’ya göç eden Lisa Tzwu-Fang Su.

1969 doğumlu Lisa Su, 3 yaşındayken ailesiyle birlikte ABD’ye göç etmiş. Matematik ve fen derslerine meraklı olan Lisa Su, henüz 10 yaşındayken kardeşinin bozulan uzaktan kumandalı arabasını tamir etmeyi başarmış. Bu başarı sayesinde yaşıtları oyuncaklarla oynarken o mühendis olmak için harıl harıl çalışmaya başlamış. Ortaokula başladığında ilk bilgisayarına sahip olmuş ve liseyi Bronx Fen Lisesi’nde okumuş. Parlak bir öğrenci olan Lisa Su’nun enteresan bir yanı daha var... Kuzeni Jensen Huang, yani Nvidia’nın sahibi. Huang birlikte büyümediklerini Lisa Su’yu IBM’deki başarılarıyla tanıdığını söylüyor ve “İnanılmaz başarılı birisiydi” diye anlatıyor.

İlk IBM’de parladı

Lisa Su lise sonrası Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) elektrik mühendisliği ve bilgisayar mühendisliği alanında eğitim görmek için başvuruda bulunmuş. Elektrik mühendisliğine kabul edilen Lisa Su mezun olduktan sonra aynı alanda master ve doktora yaparken, yalıtkan bir malzemenin katmanları üzerine inşa ederek transistörlerin verimliliğini artırmak için o zamanlar kanıtlanmamış bir teknik olan silikon üzeri yalıtkan (SOI) teknolojisini araştıran ilk araştırmacılardan biri olmuş. Bu sayede IBM’in çip araştırma ve geliştirme biriminde işe alınan Lisa Su IBM’de çalışırken çiplerde alüminyum yerine bakır bağlantıların çalışmasını sağlayan yöntemi ile çiplere yüzde 20’ye kadar daha hızlı bir performans kazandırmış.

Konsola yöneldi

Yüksek performanslı bakır çipler hemen oyun konsollarına adapte edildi ve PlayStation’ın güç kaynağı oldu. IBM’de çip araştırma geliştirme biriminde başkan yardımcılığına kadar yükselen Lisa Su, ardından Freescale Semiconductor’ın başına geçti. Lisa Su sayesinde, şirket bütün uluslararası operasyonlarını düzene koydu ve 2011 yılında halka açıldı. Bir yıl sonra AMD’nin başkan yardımcılığına getirilen Lisa Su, PC pazarında ayrışmak için Xbox ve PS4 oyun konsollarına yöneldi. Ancak şirketin durumu çok kötüydü. 2.2 milyar dolar borcu vardı ve pazar payı çok küçüktü. Şirketin CEO’su Rory Read, göreve geldiği 3 yıl boyunca AMD’yi daha çok zarara sokunca istifa etmek zorunda kaldı. Lisa Su bir anda kendini CEO koltuğunda buldu. ‘Doğru teknolojik yatırım’ mottosuyla işe başlayan Su şirketin ürün serisini basitleştirerek teknolojik gelişimine hız kazandırdı ve ‘Zen’ mikroişlemci yaratıldı.

Bu çip sayesinde AMD’nin PC dışı pazardaki payları yüzde 10’dan yüzde 40’a çıktı. Ardından 2017 yılında veri merkezleri için geliştirilen çok çekirdekli EPYC ve PC’ler için geliştirilen Ryzen işlemcilerle sektöre yeni bir soluk getirerek Intel üzerinde büyük bir baskı oluşturdu. Intel, bu seviyede bir rekabete hazırlıksız yakalanmıştı. EPYC, AMD’yi sunucu çözümleri pazarında önemli bir oyuncu haline getirirken, Ryzen serisi işlemciler ise oyuncular ve bilgisayar tutkunları arasında büyük popülerlik kazandı. Ryzen, özellikle oyun performansı ve çoklu işlem görevlerindeki üstün başarısıyla dikkat çekti.

Aynı yıl içinde işlemci pazarındaki pazar payları yüzde 11’e kadar yükseldi. Intel’in üretim kapasitesi ile başedebilmek için Tayvanlı çip üreticisi TSMC ile işbirliğine gitti. Üretim maliyetlerini iyice azalttı. 2024 yılına gelindiğinde Lisa Su liderliğindeki AMD, PC sektöründeki pazar payını yüzde 27’ye, sunucu pazarındaki payını yüzde 25’ye ve mobil sektördeki pazar payını da yüzde 24’e yükselterek 278 milyar dolarlık bir dev haline geldi. 2014 yılında 2 dolar olan şirketin hisseleri 170 dolara çıktı. Intel ise PC pazarında büyük bir düşüş yaşayarak tamamen elinde tuttuğu bu sektördeki payını yüzde 70’in altına geriletti.

Nvidia’ya rakip yapay zekâ çipi

İşlemci pazarındaki büyük başarısına rağmen, AMD grafik işlemci (GPU) pazarında ise biraz daha sınırlı kaldı. Nvidia, son yıllarda yapay zeka sektörü için geliştirdiği GPU’lar sayesinde 3 trilyon doları aşan bir piyasa değerine ulaştı. Ancak özelleştirilmiş hibrit işlemcilerle büyük başarı elde eden AMD şimdi bilgi birikimini yapay zekâ alanına taşımaya hazırlanıyor. AMD’nin, EPYC ve Ryzen serilerindeki yeniliklerin yapay zekâ uygulamalarını da kapsayacak şekilde genişletileceği belirtiliyor. Nvidia’nın CEO’su Hensen, AMD’yi kendilerine bir rakip olarak görmediklerini söylüyor ve “Biz rakip değil aileyiz” diyor.

AMD ve Nvidia arasındaki rekabet, özellikle grafik işlemci pazarında kızışmaya başladı. Nvidia, hâlâ bu segmentte lider konumda olsa da AMD geçtiğimiz aralık ayında yeni MI300X çipini tanıtarak meydan okudu. MI300X, AMD tarafından “sektördeki en gelişmiş yapay zekâ hızlandırıcısı” olarak nitelendiriliyor. OpenAI ve diğer yapay zekâ şirketleri, en az 1 milyar dolarlık satışa ulaşmasını bekledikleri MI300X çiplerini kullanmayı planlıyor. Şirket de 2027 yılında 400 milyar dolar değerleme hedefliyor.

Milyarder oldu

49 yaşındaki Lisa Su, geçtiğimiz yıl Forbes’un milyarderler listesine girdi. Serveti yaklaşık olarak 1.3 milyar dolar olan Lisa Su, elindeki AMD hisseleri sayesinde bu kadar zengin oldu. 2.2 milyar dolar borçla selefi Rory Read’den AMD’yi devralan Lisa Su, 2014 yılında 850 bin dolar yıllık maaş ve 6 milyondan fazla da şirketin hissesini alma konusunda anlaştı. Aradan geçen 10 yıl içinde Lisa Su’nun elindeki hisseler tam 60 kattan fazla prim yaptı.