Dağ gibi toprak neden su gibi aktı? Uzman isim 'çok dikkat edilmesi gerekiyor' dedi, sebeplerini sıraladı

Dün Erzincan'ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin 2010 yılı Aralık ayından beri altın üretimi yaptığı Çöpler Maden Sahası'nda istiflenen toprak kaymış, 9 işçinin toprak altında kaldığı belirlenmişti.

Dağ gibi toprak neden su gibi aktı? 10 milyon metreküp toprak neden dağ gibi istiflendi? İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Barbaros Gönençgil, CNN TÜRK yayınında Meltem Bozbeyoğlu'na değerlendirdi.

Madenin gördüğümüz kadarıyla aslında 20 yıllık bir geçmişi var. Bu arada toplanan, çıkarılan cevher belirli bir alana toplanmış. Bu toplama ya da yığılma kısmında yamaç eğimine çok dikkat edilmesi gerekiyor. Orada stabilizasyon ya da dengenin kurulması açısından. Bazen bu tür durumlarda bir yağış veya oradan geçen bir araç bile tetikliyor.Bazı görüntülerde var. Bir aracın geçişi sırasında süreç başlıyor ve muhtemelen o araç da onun altında kalmış durumda. Bir gürültü bile, titreşim bile harekete geçirebiliyor. O yüzden bu tarz işletmelerde toplanacak olan cevherin gerçek anlamda stabilizasyonu önemli. Çünkü zemine, toprağa bunlar bağlanmış değiller.

Burada muhtemelen bu tarz bir şey var. Tabi ki, mevsim koşulları, yağışlı olma durumu, yağışın toprağı yumuşatma durumları hepsi üst üste gelmiş gözüküyor şu aşamada.

Bunun ilgili raporları mutlaka zamanında değerlendirilmiş olması gerekiyordu. Ama böyle bir yığılma miktarının harekete geçtikten sonra önüne geçilmesi hemen hemen imkansız. Zaten görüntülerde görüyoruz.

BU TOPRAKTA SİYANÜR VAR MIDIR?

Ortaya çıkan durum aslında işlemeden önceki cevher halinde orada olduğu, dolayısıyla siyanür beklememek lazım. Bir siyanür tehlikesi gözükmüyor. Çünkü esas işlem, siyanürün ayrılma işlemi bir başka alanda yapılıyor olması gerekir. Burası bir bekleme alanı, böyle düşünebiliriz.

Şöyle düşünün; Bu hemen bugünden yarına olan bir şey değil. Yılların birikimi içerisinde, yağış ve faktörlerle birlikte harekete geçmeye hazır hale gelmiş bir yapının en ufak bir şeyle tetiklenebileceği. Bu yağmurla da olabilirdi.

Milyonlarca tondan bahsediyorsunuz. Hiçbir şey durduramazsınız.

ARAZİ NASIL TEMİZLENECEK?

Bu çok kolay değil. Öncelikle stabilizasyonun sağlanması lazım. Ayrı bir heyelanın tetiklenmemesi, ayrı bir kaynağın tetiklenmemesi gerekiyor. Şu anda toprak kendi içerisinde durağanlaştı ama bir yağmurla tekrardan şu gördüğünüz yamacın üzerinden çalışmak mümkün değil.

Alttan temizleyemezsiniz, tekrar kayar. Üstten temizleseniz farklı tekniklerle girilmesi lazım. Bu hakikaten kısa sürede olacak işlem değil. Zaman alacak bir işlem. Önce yamacın akışını durdurabilecek, toprağın kaymasının aksamasını durdurabilecek bir eğimin sağlanması gerekiyor. Önemli mühendislik işlemleri gerekiyor. Bu biraz zaman alacak bir konu.

ATIK MALZEMELERİN YER ALTI SULARINA KARIŞMA TEHLİKESİ OLUR MU?

Bu tür madencilikte siyanür liçiyle, bu bir sistemdir. Gerçekten en büyük riski bu tarz bir şekilde yer altı suyuna karışımıdır. Bu gerçek anlamda bir çevre felaketi aslında. Ama bu örnekte şu aşamada gördüğümüz yer, işlemlerin yapılmadığı yer olmadığı için çok daha dikkatli bakılması gerekiyor. KArşılaştığımız felaket başka bir süreç.

ARAŞTIRILMASI NASIL YAPILIYOR? İŞÇİLERİN GÜVENLİĞİ NASIL ALINIYOR?

Bu tür işletmelerin normalde prosedürleri var. Yaklaşık 20 yıllık bir işletmeden bahsediliyor. Her yıl bunlar mutlaka periyodik olarak, belki 6 ayda 1, yılda 1, durum neyse çet raporundaki durum neyse ona göre kontrolü lazım. Normal şartlarda bunun kontrol edilmiş olması lazım.