Kürtçe bilmeyene sözlük hazırlatmak komik olur

Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, geçtiğimiz günlerde Diyarbakır’da katıldığı bir törende Türk Dil Kurumu’na kapsamlı bir Kürtçe lügat hazırlanması için talimat verildiğini söyledi. Bülent Arınç’ın yaptığı açıklamadan yola çıkarak biz de Kürt yazarlara, akademisyenlere ve daha önce Kürtçe sözlük çalışmaları yapmış isimlere, “TDK’nın Kürtçe sözlük heyetinde kimler bulunmalı?” diye sorduk...

‘Bir komisyon kurulmalı’
- Muhsin Kızılkaya - Yazar: Şu anda çok iyi bir Kürtçe sözlük var. İstanbul’daki Kürt Enstitüsü Başkanı Zana Farqini hazırladı. 60 bin kelimelik bir sözlük bu. Sözlük yazarlığı özel bir iştir, uzmanlık gerektirir; her isteyen kolay kolay yapamaz. Farqi’nin bu sözlüğü de 10 - 15 yıllık çalışmanın bir ürünü. Şimdi bir sözlük yapılacaksa bu sözlük esas alınmalı. Alınmayacaksa da bir komisyon kurulmalı; komisyonu hazırlayan kişi, bu dilin uzmanlarından olmalı. Gidelim, Kültür Bakanlığı kadrosundan birkaç kişi bir araya getirelim de sözlük yapalım, diyerek olacak bir iş değil. Bununla ilgili Kürt Enstitüsü, KÜRT-TAV gibi kurumlar var. Yazarlara ve o kurumlara danışılmalı. Ciddi bir çalışma yapılmalı.

‘İşin ehli olanlar isim önersin’
- Yavuz Ekinci - Yazar: Kürtçe sözlük hazırlayan isimler var, onlara da danışılmalı. Yıllardır Paris Kürt Enstitüsü kapsamlı bir sözlük çalışması yürütüyor. İstanbul Kürt Enstitüsü’nden Zara Farqini’nin de çalışmaları var. Kürtçe bilmeyen birine sözlük hazırlatmak komik olur. Bence ben hazırlayım, sen hazırla durumundan ziyade pek çok kurumun bir araya gelip, bu işin ehli olan isimlerini önermeleri daha önemli. Bilimsel bir hazırlık olmalı bu.

‘Var olan sözlüklere baksınlar’
- Abdullah Keskin - Avesta Yayınları Editörü: Bülent Arınç bir talimat verdiyse herhalde onlar bir heyet oluşturmuşlardır. Sözlük iki şekilde hazırlanır: Biri, derleme sözlükler, diğeri de tarama çalışmasıyla hazırlananlar. Bir sözlük yapılmak isteniyorsa, var olan sözlükleri hazırlamak en mantıklısı. Daha sonra derleme çalışmalarına göz atmak gerekir. Mehmed Emin Bozarslan’ın hazırladığı sözlük var, Zana Farqini’nin var, Reşo Zilan’ın var... Bu isimleri dikkate almak gerek. Paris Kürt Enstitüsü’nün Fransızca - Türkçe sözlüğü var, onlar da önemli. Genel olarak uygulanan yanlış bir yöntem var. Kürtçe ile ilgili hazırlanan bir konunun başına getirilen isimler genelde Kürtçe’den habersiz olan isimler oldu hep. Şimdi atılan bu adım önemli; Kürtçe dil ve edebiyat çalışmalarıyla ilgisi olan isimleri bir araya getirerek bir heyet oluşturulmalı ve bu heyetin yönlendirmeleriyle hazırlanmalı bu sözlük.

‘Duyuru yapılsın’
- Ramazan Çeçen - Mardin Artuklu Üniversitesi Öğretim Görevlisi: Bugüne kadar pek çok Kürtçe sözlük hazırlandı. Burada en önemli soru devlet Türk Dil Kurumu’nda çalışanlara mı hazırlatacak, yoksa bu konuda zaten çalışmaları olan Kürtlere mi danışacak; belli değil. Tabii duyunca hem seviniyoruz hem de kaygılanıyoruz. Hazırlanacak komisyonda kesinlikle Kürtçe sözlük hazırlamış isimlerin olması gerek. Çünkü o isimlerin deneyimleri var bu konuda. Kürtçe şu anda üç lehçenin ortak adı olarak kullanılıyor. Bence bu konuda, sözlük hazırlamış isimleri de katmak lazım bu çalışmaya. Kadri Yıldırım hocanın da orada olması gerekiyor. Kendisi Kürtçe’nin lehçelerini de iyi biliyor. Onun da bu alanda çalışmaları var. Kurum, bir duyuru yapıp kendilerine katkı yapmasını isteyen isimleri çağırabilir...

Çalışmaları dikkate alsınlar
- Zana Farqini - İstanbul Kürt Enstitüsü Başkanı: Kürtçe 3 sözlük hazırladım. Biri 2000 yılında, diğerleri 2004 ve 2007 çıktı. 2009’da Diyarbakır Belediye Başkanı, Bülent Arınç’a hazırladığım Kürtçe - Türkçe sözlüğü takdim etmişti. Batman Belediyesi de Cumhurbaşkanımıza hazırladığım Türkçe - Kürtçe sözlüğü hediye etmişti. Hem Arınç’ın hem Türk Dil Kurumu’nun yaptığımız çalışmalardan bihaber olması mümkün değil. 12 yıldır bu çalışmaları yapıyoruz ve hâlâ da devam ediyoruz. Türk Dil Kurumu’nun çalışması varsa sadece bize değil, diğer Kürt kurumlarına ve Kürt yazarlara da danışması gerekir.