Seçim ittifakları Avrupa’da da var

2019’daki Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerine yönelik “ittifak” düzenlemesi ve “ittifak/koalisyon” tartışmaları yaşanırken, TBMM, Türkiye ve Avrupa ülkelerindeki “ittifaklar ve ittifak düzenlemelerini” araştırdı. TBMM Araştırma Hizmeteri Başkanlığı, “Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Seçim İttifakları” ile “Türkiye ve Bazı Avrupa Ülkelerinde Seçim İttifaklarına İlişkin Düzenlemeler” başlıklı iki araştırma yaptı.

Araştırmada, “ittifak koalisyon mu?” tartışmalarına ışık tutulurken, “siyasi partilerin, seçimlere tek başına katılmak yerine, seçim stratejilerini diğer partilerle eşgüdüm içerisinde hayata geçirdikleri durumlarda seçim ittifakından bahsedilir” değerlendirmesi yapıldı.

Araştırmada, ittifakın, “siyasi partilerin;
a) müşterek liste ile seçime girmek,
b) seçim kampanyasını eşgüdümlü yürütmek ve
c) seçimden sonra ortak hükümet kurmak konusunda anlaştıklarını kamuoyuna açıkladıklarında” gerçekleşmiş olacağı ifade edildi.

Avrupa’da durum

Araştırmada, Avrupa ülkelerindeki seçim ititfakları ve düzenlemeleri de mercek altına alındı. Buna göre Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Hırvatistan, İtalya, Litvanya, İspanya, Macaristan, Polonya, Portekiz, Romanya ve Slovakya’da, “seçim ittifakları”nın yasal dayanağı bulunuyor. Bu ülkelerin seçim mevzuatında siyasi partilerin ittifak kurmak suretiyle parlamento seçimlerine müşterek aday listesi ile katılabilecekleri açıkça belirtiliyor. Romanya’da ise seçim ittifakının yanı sıra birden fazla siyasi parti “parti ittifakı” stütüsü ile seçimlere katılabiliyor. Letonya’da ise daha genel amaçlarla kurulan “parti ittifakları” bu stütüyle seçimlere girebiliyor.

Almanya’da aynısı

Almanya’daki seçim düzenlemeleri ise Türkiye ile benzerlik içeriyor. Almanya’da seçimlerde sadece siyasi partiler aday gösterebilir. Dolayısıyla birden fazla partinin bir araya gelerek müşterek liste sunmaları yasal olarak mümkün değil. Ancak, partiler, listelerinde başka parti adaylarına yer vererek örtülü ittifak kurabilir. Avusturya’da seçimlerde siyasi partiler değil, belirli sayıda imza koşulunu yerine getiren kampanya partileri aday listesi sunabiliyor. Birden fazla parti, seçilme şanslarını artırmak için bir kampanya partisi oluşturmak amacıyla birlikte hareket edebiliyor.

Danimarka’da siyasi partiler, müşterek liste ile seçimlere katılamıyor. Seçim Kanunu sadece siyasi partilerin seçimlere katılabileceğini düzenliyor. Norveç’te siyasi partilerin “ortak liste” ile seçimlere girmeleri anayasa ile yasaklanmış. Estonya’da 1998’de yapılan kanun değişikliği ile siyasi partilerin seçim ittifakı yapmaları yasak.

SEÇİM BARAJI DA ARAŞTIRILDI

Araştırmada, Türkiye’de tartışma konusu olan yüzde 10 barajının Avrupa’daki uygulamaları da masaya yatırıldı. Buna göre siyasi partiler gibi seçim barajını aşan seçim ittifakları da, parlamentoda sandalye kazanmaya hak kazanıyor. Bazı ülkelerde seçim ittifakları için geçerli seçim barajı, siyasi partilere uygulanan seçim barajından daha yüksek. Bazı ülkelerde de seçim barajı, ittifakı yapan ortak sayısına bağlı olarak kademeli şekilde artıyor. Örnekler şöyle:

- Çek Cumhuriyetinde baraj yüzde 5. İki partili ittifakta baraj yüzde 10. Üç partili ittifakta yüzde 15, dört ve daha fazla partili ittifakta ise yüzde 20 seçim barajı uygulanıyor.

- İtalya’da ittifaktaki en az bir partinin yüzde 3’ü aşması koşuluyla yüzde 10 seçim barajı geçerli.

- Litvanya’da seçim barajı yüzde 5, ittifakta ise bu baraj yüzde 7 olarak uygulanıyor.

- Macaristan’da baraj yüzde 5. İki partili ittifak yüzde 10, üç veya daha fazla partili ittifak ise yüzde 15 seçim barajını aşmak zorunda.

- Polonya’da baraj yüzde 5. İttifak halinde bu oran yüzde 8 olarak uygulanıyor.

- Romanya’da baraj yüzde 5. İki partili ittifak yüzde 8, üç partili ittifak yüzde 9, dört ve daha fazla sayıda partinin oluşturduğu ittifak ise yüzde 10 barajı geçmek zorunda.