Tahıl koridoru imzaları atıldı

Gülden Çoktan - Rusya ile Ukrayna savaşıyla başlayan gıda krizini aşmaya yönelik önemli bir adım atıldı. Ukrayna limanlarında mahsur kalan milyonlarca ton tahılın Karadeniz üzerinden ihracatının yeniden başlatılmasını içeren anlaşma, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ile Rusya ve Ukrayna heyetlerinin katılımıyla İstanbul’da imzalandı. Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Ofisi’ndeki törende, ‘Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi’ni Türkiye adına Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya adına Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna adına Altyapı Bakanı Aleksandr Kubrakov ve imza törenine tanıklık eden BM adına Genel Sekreter Guterres imzaladı. 

‘Gurur duyuyoruz’ 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, törendeki konuşmasında küresel gıda krizinin çözümünde büyük rol oynayacak girişime vesile olmaktan dolayı büyük bir gurur duyduklarını belirtti. Erdoğan, şöyle devam etti: “Bugün üzerinde mutabakata varılan metinle Afrika’dan Ortadoğu’ya, Amerika’dan Asya’ya tüm dünyada milyarlarca insanı bekleyen açlık tehlikesinin önünün alınmasına birlikte katkı sağlayacağız. Tarım ve gıda ürünlerinde dünya arz güvenliği temini pek çok bakımdan önemlidir. Bu adımla yaşanan sıcak hava dalgası ve kuraklığın sebep olacağı verim kaybının yol açacağı muhtemel ilave fiyat artışlarının önüne geçilecektir. Küresel sorun haline gelen gıda enflasyonunun kontrolüne de yardımcı olacaktır. Elbette bu noktaya bir anda gelmedik. Ukrayna depolarında bekleyen tahılın Karadeniz üzerinden ihracı için Ukrayna ve Rusya makamları ile ve BM yetkilileri ile yoğun ve meşakkatli bir süreç yürüttük. Her iki ülkenin bu hassas süreç ile ilgili beklenti ve endişelerinin giderilmesi için kapsamlı istişareler gerçekleştirdik. BM Genel Sekreteri Sayın Guterres ve ekibinin ilk taslağını hazırladıkları plana verdikleri katkılar takdire şayandır. Bu vesileyse Sayın Putin ve Sayın Zelenskiy’e sergiledikleri liderlik dolayı teşekkür ediyorum.” 

‘Yeni bir nefes borusu’ 

Karadeniz’de gemi trafiğinin önümüzdeki günlerde başlayacağını vurgulayan Erdoğan, şunları kaydetti: “Gemi trafiği ile Karadeniz’den dünyanın birçok ülkesine yeni bir nefes borusu açmış olacağız. Gemilerin çıkışından güvenli bir şekilde intikaline ve varacağı limana ulaşmasına kadar tüm süreçler üzerinde mutabakat tesis edildi. Bu son derece önemli planın icrası ve denetimi İstanbul’da kurulacak müşterek koordinasyon merkezi tarafından gerçekleştirilecek. Planın başarı ile uygulanmasında uluslararası toplumun desteği de şüphesiz büyük önem taşıyor. Başından beri bu savaşın kazananı olmayacağını, sadece tarafların değil tüm dünyanın kayba uğrayacağını ifade ediyoruz. Bugün Rusya ve Ukrayna tarafıyla İstanbul’da atmakta olduğumuz bu müşterek adımın barışa yönelik umutları canlandıracak yeni bir dönüm noktası olmasını canı gönülden diliyorum. Arazideki gelişmeler ne yönde seyrederse seyretsin savaş nihayetinde müzakere masasında sonlanacaktır.” 

Akar, CNN Türk’e konuştu: ‘Ülkemiz için gurur kaynağı’

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, tahıl koridoru anlaşmasının imzalanmasının ardından CNN Türk’e konuştu. Müzakerelerin başladığı İstanbul Kalender Kasrı’nda Uğur Önver’in sorularını yanıtlayan Akar, şunları söyledi: “Birincisi özetlemek gerekirse zorlu ve uzun bir süreçti. Arkadaşlarımız yoğun çalışma yaptılar. Sonuçta bu noktaya geldik. 25 milyon ton tahıldan bahsediyoruz. Deniz yoluyla emniyetli şekilde nakli koridor ihtiyacı söz konusu. Bizim Ukrayna limanlarında 3 limanımız var; Odessa, Çernomost ve Yazni. 3 gemimiz var. Koordinasyon merkezine ihtiyaç olduğuna karar verilmişti. Süratle seçtikleri personeli merkeze göndermelerini bekliyoruz. Müşterek bir koordinasyon merkezi olacağı için rota belirleyeceğiz. İntikali mümkün olacak. Ülkemiz için gurur kaynağı. İnsani bakımdan da mutluluk duyuyoruz. Ülkemiz bütün dünyanın takdirini topluyor. Bizim tarihimizde değerlerimiz ve nüfusumuzla, ekonomimizle büyüklüğümüzü biliyorduk dünya da farkına vardı diyelim. İlerleyen günlerde önemli yerlere geleceğimizi söylemek mümkün.”

Guterres: Anlaşma Erdoğan’ın ısrarı sayesinde oldu

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Guterres, imza töreninde yaptığı konuşmasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a Türkçe teşekkür etti. Guterres, şunları söyledi: “Bugün Karadeniz’de bir umut ışığı var, bir olasılık ışığı var, bir çare ışığı var. Dünyanın buna her zamandan daha çok ihtiyacı var. Bunun gerçekleşmesine vesile olan herkese çok teşekkür ederim. Türkiye Cumhuriyeti’ne, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, bu konuda her zaman ısrarlı yaklaşımınızın sayesinde oldu. Çok teşekkür ediyorum. Rusya Federasyonu ve Ukrayna temsilcilerine hitaben söylüyorum. Böyle bir girişimin yolunu açtınız. Herkesin faydasına olacak bu girişimin yolunu açtınız. Bu görüşmeler de insanlığın faydası için herkes için önemliydi. Bu anlaşma aslında dünya için imzalanıyor. Kalkınmakta olan ülkelere, açlıkta savaşan kişilere bir imkan sağlayacak. Ayrıca küresel gıda fiyatları da rekor seviyelere vardı. Bu açıdan kalkınmakta olan ülkelere de bir fırsat sunacak. Bu anlaşmaya kolay varamadık.”

Anlaşma nasıl uygulanacak?

Anlaşmayla ihraç edilecek tahıl ve benzeri gıda ürünlerin nakliyatı Ukrayna’ya ait Odessa, Çernomorsk ve Yujniy limanları üzerinden denizden yapılacak. İlk olarak BM ve taraflarca belirlenen sayıda temsilci ile İstanbul’da Müşterek Koordinasyon Merkezi kurulacak. Anlaşmayla ihraç edilecek tahıl ve benzeri gıda ürünlerin nakliyatı Ukrayna’ya ait Odessa, Çernomorsk ve Yujniy limanları üzerinden denizden yapılacak. İlk olarak BM ve taraflarca belirlenen sayıda temsilci ile İstanbul’da Müşterek Koordinasyon Merkezi kurulacak. Söz konusu limanlara intikal eden, giren ve çıkan gemilerin kontrolü sağlanacak. Gemilerin koridordan intikali taraflarca da uzaktan takip edilebilecek. Türkiye, Türk boğazlarına giriş-çıkış öncesi tüm ticari gemilerin kontrolünü yapacak. Anlaşma ilk etapta 120 gün boyunca uygulanacak, sonra yenilenecek. 

Dünya Türkiye’ye minnettar

ABD: Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, “ABD, bu adımı memnuniyetle karşılıyor. BM Genel Sekreteri Guterres ve Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu anlaşmanın yapılmasındaki diplomatik liderliklerinden dolayı teşekkür ediyoruz” dedi. Kirby, aynı zamanda Ukrayna’dan çıkarılan tahıl ve gıda maddelerinin Türkiye üzerinden tekrar satışa çıkarılacağına işaret ederek, “Bu zor bir çalışmanın sonucudur ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile BM Genel Sekreteri Guterres’e burada liderlik ettikleri için minnettarız. Bu olumlu bir işaret” dedi. 

Avrupa Birliği: AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, “Avrupa Birliği, Ukrayna’nın tahıl ihracatı için Karadeniz’in önündeki engelleri kaldırma anlaşmalarını memnuniyetle karşılıyor. Türkiye’yi bu anlaşmaya aracılık etme ve uygulanmasını desteklemedeki önemli rolünden dolayı takdir ediyoruz” açıklamasını yaptı.  

İngiltere: Dışişleri Bakanı Liz Truss, “Ukrayna’nın tahılının uluslararası gıda pazarlarına ulaştırılması son derece önemlidir. Bu anlaşmanın sağlanmasındaki çabaları için Türkiye’yi ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni alkışlıyoruz” ifadelerini kullandı. 

İsveç: Dışişleri Bakanı Ann Linde, “Küresel gıda krizini hafifletme çabalarınız için BM Genel Sekreteri Guterres ve Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür ederiz” dedi. 

Krizin çözümünde diplomasi zaferi

Rusya ile Ukrayna savaşının başlamasının ardından Ukrayna limanlarında kalan gemiler nedeniyle tahıl ve diğer gıda ihracatındaki duraksama, küresel gıda krizi riskini artırdı. Sorunun çözümü için de limanlarda bekleyen tahılların denizden şekilde sevkine yönelik “koridor” fikri oluştu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın diplomatik girişimlerinin ardından başlatılan çalışmalar kapsamında Türkiye, Rusya ve Ukrayna savunma bakanları arasında çok sayıda görüşme gerçekleştirildi. Ardından “kırmızı hat” olarak nitelendirilen Türkiye ile Ukrayna ve Rusya arasında doğrudan temas hattı hayata geçirildi. Ardından yapılan ikili görüşmeler kapsamında ilk adım 21 Haziran’da Moskova’da atıldı. Moskova’da yapılan askeri heyetler toplantısı sonrası “Azov Concord” gemisi, Mariupol’dan ayrıldı. Sonrasında Türkiye, Rusya ve Ukrayna savunma bakanlıklarına bağlı askeri heyetlerle BM heyetleri, ilk dörtlü toplantılarını 13 Temmuz’da İstanbul Kalender Kasrı’nda gerçekleştirdi. Temel prensipler kapsamında anlaşmaya varılan görüşmenin ardından dün de tahıl koridoru anlaşması imzalandı.