Ticarete ısınan Ermenistan

Girişimcinin yok denecek kadar az olduğu Ermenistan'da, ticaret yeni yeni öğrenilirken, ekonomik sıkıntılar nedeniyle halk ikinci, hatta üçüncü iş edinme yoluna gitmiş

SOVYETLER'in dağılmasından sonra, bu birliğe bağlı bütün ülkelerde olduğu gibi, Ermenistan'da da sıkıntılar başgöstermiş. Sıkı bir rejimden serbest rejime geçiş, birçok zorlukları da beraberinde getirmiş. Ülke herşeyden önce kendi yağıyla kavrulmaya başlamış. Ülke, ticareti yeni yeni öğrenirken, girişimcilerini de yetiştirmeye çalışıyor.
Ekonomik sıkıntılar yüzünden halk ikinci, hatta üçüncü bir iş edinme yoluna gitmiş. Enflasyon bize göre çok düşük olmasına rağmen (yüzde 17 civarında) halk bundan olumsuz yönde etkileniyor. Çünkü ülkede hayat oldukça pahalı. Erivan'da daire fiyatları oldukça yüksek. 2-3 odalı küçük bir dairenin fiyatı 5-25 bin dolar, turistik bölgelerde bu fiyat 150-400 bin dolara kadar çıkıyor. Erivan'ın merkezinde kira fiyatları ise, 200-300 dolar arasında değişiyor. Halk kirasını çıkarmak için çok çalışmak zorunda. Erivan'da birliğin dağılmasından sonra, binlerce bina inşaatları yarım kalmış. Hükümetin parası olmadığı için bunlar bitirilemiyor.

Ermenistan'da tek bir iş yapan kişi, ayda ortalama 30-35 dolar kazanıyor. O nedenle tek iş yeterli olamıyor. Sovyetler'in dağılmasından sonra ülkede tüketim mallarında birdenbire büyük bir artış meydana gelmiş. Özellikle genç nesil, son yıllarda açılan hamburgercilere, lüks giyim mağazalarına büyük ilgi gösteriyor. Bu nedenle babalarının bir günde kazandığını gençler, girdikleri bir dükkanda 5 dakikada harcıyorlar. Kısaca ülkede tüketim malları artıyor artmasına ama, gelir düzeyi buna paralellik göstermiyor.
Savaş yüzünden doğal gaz da kesildiği için, ülkede kış daha güç geçiyor. Çünkü halk, elektrik ocakları ve kömür sobalarıyla ısınmak zorunda kalıyor. Kaynaklar yetersiz olduğu için, evlere gündelik su, sabah ve akşam olmak üzere 4 saat verilebiliyor. Enerji sorunu beraberinde gıda zehirlenmelerine de yol açıyor. Çünkü vatandaşlar kışlık konservelerini yaparken enerji sorunu kendisini gösteriyor. Elektrik parası çok gelmesin diye, yiyecekler yeteri kadar pişirilemediği için konservelerde çeşitli mikropların üremesine neden oluyor. Bu yüzden hastaneler özellikle kış aylarında, gıda zehirlenmeleri yüzünden gelen hastalarla dolup taşıyor.

Ülkede hava çok soğuk olduğu ve halk geçimini temin etmek için zamanının çoğunu dışarda geçirdiğinden iyi giyinmek zorunda. Kürk paltolar büyük rağbet görüyor. Hemen hemen herkes ne yapıp edip bu kürk paltolardan edinmeye çalışıyor. Kürk paltoların fiyatı 500 ila 5 bin dolar arasında değişiyor. Bu kürkler daha çok Yunanistan ve Kanada üzerinden bavul ticaretiyle getiriliyor. Fazla dükkan olmadığı, halk alışverişini daha çok işportadan yaptığı için devlet vergi açısından büyük bir kayba uğruyor. Erivan'da çok sayıda Türk malları satılıyor. İhlas Holding'in içecekleri, Köytür'ün yumurta ve tavukları, Ender'in şekerlemeleri, Paşabahçe cam eşya ürünleri bavul ticaretiyle geliyor.
Asıl mesleği heykeltraşlık olan ancak geçimini sürdürebilmek için işportada Paşabahçe'nin ürünlerini satan 60 yaşındaki Zaven Diraduryan, Türkiye -Ermenistan sınır kapısının açılmasını dört gözle bekliyor. Diraduryan, "Türkiye yolu açılırsa burada yeni iş sahaları açılır. Bizde müteşebbis insan yok. Halkımız 70 yıl Sovyetler Birliği tarafından idare edildi. Bu nedenle ticaretle uğraşamadı. Kimi ressam oldu, kimi heykeltraş, bazıları da müzisyen oldu. Ticarete hiç yönelmedik. Bu yüzden bugün ticaret yapan yok denecek kadar azdır. Halkın yanında para var ama kullanmasını bilmiyor" diyor.
Bu arada Ermenistan'da son yıllarda özel okullar da açılmaya başladı. Eskiden yalnız Ermenice ve Rusça öğretim yapılırken, bu yıl Farsça da ders veriliyor. Türkçe eğitim de proje kapsamında yer alıyor. Hatta Fetullah Gülen Hoca'nın okul açacağı, bu projeye Ermenistan Hükümeti'nin de sıcak baktığı bildiriliyor.


ERMENİ yetkililer, Türkiye ve Ermenistan sınır kapısının açılması halinde iki ülkenin kazançlarını şöyle özetlediler:
* Ermenistan'dan neler alabiliriz?
- Bakır cevheri, çimento, molibden (uzay ve havacılıkta kullanılan maden. Yüzde 70'ini şu anda İran alıyor), kauçuk, sanayi makinaları, bilgisayar devreleri, yarı değerli taşlar, madeni tuz, elektrik.
* Neler satabiliriz?
- Tekstil, temel gıda maddeleri, narenciye, deniz ürünleri, telekomünikasyon araçları, içecek maddeleri, demir - çelik, inşaat malzemeleri, müteahhitlik hizmetleri...

Annesi Antep'li babası Tarsus'lu olan ayakkabıcı Misak Aslanyan, Emel Sayın hayranı. En sevdiği şarkı ise Münir Nurettin Selçuk'un "Ömrüm seni sevmekle nihayet bulacaktı"... Aslanyan evinde Türkçe konuşuyor.

İhlas Holding'in ürettiği Kristal Kola ve benzeri içecekler, Erivan'da ilgi görüyor. Böylelikle ambargo kısmen de olsa delinmiş oluyor.

Ressam Mardiros Saryan Parkı'nda pazar günleri kurulan seyyar tezgahlarda altın alışverişi de yapılıyor.

Ermenistan'ın başşehri Erivan'da kadın polisler, yaklaşık bir ay önce göreve başladılar. Her görevin üstesinden gelebilen kadınlar, polislik mesleğine ısınmış görünüyorlar.