Vittorio Pisani...
Eminim, bu ismi duyanlarımız vardır. Ama duymayanlarımızın çoğunlukta olduğunu tahmin ediyorum. Soyadına bakılacak olursa, yazımızın konusu Vittorio Pisani’nin köklerinin İtalya’nın Pisa kentinden olduğunu söyleyebiliyoruz.
Peki, kimdir Vittorio Pisani?
Vittorio Pisani, arka fonda Saat Kulesi ve Sarıkışla’nın göründüğü, önde ise Yunan işgalinin ilk gününde gazeteci Hasan Tahsin’in attığı ilk kurşunun hemen ardından Yunan askerinin İzmirlilere zulmünü tasvir eden, Konak Meydanı tablosunun ve İzmir Limanı’na yanaşmış Patris zırhlısı, insanları öldüren askerler ve onları kutsayan İzmir Metropoliti Hrisostomos’un görüntüsünün resmedildiği Pasaport Rıhtımı tablosunun ressamıdır.
İtalyan bir baba ve Yunan bir annenin oğlu olarak 1899’da Korfu Adası’nda doğan ressam Pisani, babasının İtalyan hükümeti tarafından finanse edilen İzmir Güzel Sanatlar Okulu Müdürlüğü’ne tayin edilmesiyle, 1906 yılında İzmir’e geldi. İzmir’de Yunan işgalinin yaşandığı 1919 yılında 20 yaşında olan Pisani, işgalin başlamasının ardından yaklaşık bir ay kadar kısa bir süre sonra İzmir’den ayrılmasına rağmen işgalin en alevli ilk günlerinde kendi gözleriyle gördüğü ve yaşadığı zulüm dolu günleri protesto etti ve bunu tablolarına taşıdı.
15 Mayıs’tan yağmur detayı
Pisani’nin eserleri bir belgesel gibidir. Onun, İzmir’in işgal günlerini konu alan tablolarında çok net olarak gözlenen, işgalci Yunan kuvvetlerinin halka yaptığı zulümle ilgili olarak “o tabloların hayal ürünü olduğu” şeklindeki söylemlere en güzel cevabı yine Pisani’nin tabloları verir. İşgalin ilk günü olan 15 Mayıs 1919’un yağmurlu bir gün olduğu ancak birkaç tarih kitabında yer almasına rağmen, biraz dikkat edilirse Pisani’nin o günü ve yaşanan zulmü tasvir eden Konak Meydanı Tablosu’ndaki sicim gibi yağan yağmur detayı, ressamın o gün orada olduğunun neredeyse ispatı gibidir. Hatta Pisani’nin Yunan İşgali günlerinde İzmir’de olmadığını bile iddia edenler vardır, ancak Vittorio Pisani’nin resimlerine talip olan Ankara Askeri Müze Müdürü Şerif Yargıç’a yazdığı cevabi mektupta “İzmir’de annem, babam, kardeşimle on beş yıl yaşadıktan sonra İzmir’in Yunanlılar tarafından işgaline tanık oldum ve Türkiye’den ayrılıp İtalya’ya gitmek zorunda kaldım” şeklindeki satırları, buna verilen en güzel cevaptır.
Kardeşi Bornova’da!
Annesi Yunan asıllıydı ama bu bile o günlerde evlerinin Yunan işgal güçleri tarafından talan edilmesine engel olamadı. Bunun üzerine Pisani, 1919’un Haziran ayında İzmir’den ayrıldı ve bir daha İzmir’e dönmedi. 1924’ten sonra Roma’da yayımlanan La Tribuna Illustrata gazetesinde ön ve arka sayfa resimlerini yapmaya başladı ve 1963’e kadar bu görevi sürdürdü. 27 Nisan 1974’te Venedik yakınlarında vefat eden Pisani’nin mezarı, Fara D’alpaga’dadır.
Pisani’nin İzmir’in işgaline ilişkin eserleri ne yazık ki İzmir’de değil. Ama yine de şükürler olsun ki, Türkiye’de ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Müzesi’nin duvarlarını süslüyor.
Vittorio Pisani hakkında Türkiye’deki tek çalışma olan Sayın Celal Öçal’ın ‘Vittorio Pisani’ kitabından edindiğimiz bu bilgilere, biz de bir not ekleyelim. Kardeşi Salvatore Pisani de bir ressamdır ve bir tablosu Bornova Belediyesi envanterindedir.
