Cevat Öneş: PKK’nın dağdan inmesi için yeni anayasa şart

Tezat ki ne tezat! Milli İstihbarat Teşkilatı, Soğuk Savaş yıllarında “Komünizm, bölücülük, irtica!” diye diye devletin toplum üzerindeki baskısını en sert uygulayan kurumlardan biriydi.
Filmi 30 yıl ileri sarınca bakıyorsunuz, bir zamanların muhaberatı, bugün devlet içinde Kürt meselesinin çözümü için en esnek demokratik çözümleri savunan kurum rolünde. Kürtçenin serbest bırakılmasından İmralı’yla yapılan görüşmelere kadar 2006 yılından bu yana Kürt açılımının her aşamasında MİT’in tezleri ve parmağı var.
Bu yüzden Cevat Öneş’in sözleri önemli. 41 yıl MİT’te Kürt sorunu üzerine çalıştıktan sonra müsteşar yardımcılığından emekli olan Öneş’le geçen hafta güneşli bir günde Bebek’te buluştuk. Sohbet, “Vay, demek o kadar yıl devlette böyle düşünenler de varmış” dedirten cinstendi.
Öneş özetle şu 3 vurguyu yaptı: 1. Açılım sadece PKK’nın dağdan inmesi değil, yepyeni bir sosyal kontrat gerektiriyor. 2. PKK’nın dağdan inmesi için yeni anayasa şart. 3. Asıl sıkıntılı olan, genel af ve silahların bırakılması değil, yeni bir “Türkiye milleti” kavramı oluşturmak. Sohbetimizden diğer başlıklar şöyle:
ARTIK BAŞARISIZLIK İHTİMALİ YOK: Türkiye çok hassas bir sürece girdi ve artık temel mesele, açılımın yönetilmesi. Her zamankinden daha umutluyum. Tarihin gidişatına ve Türkiye dinamiklerine güveniyorum. Bu noktadan sonra başarısızlık ihtimali yok. Ancak sürecin gecikmesi, duraksaması söz konusu olabilir. Yoksa tarihin gidişatı değişmiyor ve bu gidişata cevap veremeyen hareketler toplum tarafından siliniyor.
YENİ ANAYASA ŞART: Bu taleplerin cevaplandırılması ancak nitelikli demokratik kriterlerle mümkün. Yeni bir anayasa inşa etmeden 80 Anayasası’nın izlerini ortadan kaldıramayız. Kürt meselesini de çözemeyiz. Değişim talebine iktidardaki AK Parti cevap veriyor ama bu yetersiz. Demokratik sol muhalefetin de desteği çok önemli. Yeni anayasa inşası tarihi bir fırsat.
ANAYASA SEÇİM VAADİ OLSUN: Anayasa tartışması seçim sonrasına kalmasın. Siyasi partiler seçime bu vaatle girsin. Demokrasiye öncülük, dağdan inmeyi kolaylaştırır.
‘TÜRK MİLLETİ’ YERİNE YENİ TANIM: Yeni anayasada en kritik konu, Türk milleti tanımı olacak. Aslında bu dağdan inmeden daha hassas. ‘Türk’ kelimesi Türk milliyetçiliğinde önemli bir kavram ve yüz yıllık Kürt sorunu karşısında ciddi bir hassasiyet. Yeni anayasanın yeniden yazılacak başlangıç kısmında, cumhuriyet sürecinin tarihsel gelişimi, yeni anayasa felsefesinin içinde değerlendirilerek “Türkiye milleti” kavramıyla dengelenebilir. Bu, Atatürk milliyetçiliği ve ‘muasır medeniyet’ hedefiyle de uyumludur.
PKK ‘KÜRT’ İBARESİNDE DİRENMİYOR: PKK (yeni anayasada Kürt ibaresi olmamasını) kabul ediyor. Ama meseleye PKK endeksli bakmamak lazım. Yeni bir toplumsal sözleşme lazım. Toplumsal bütünlük ancak böyle sağlanabilir.
DİYALOG YA DA MÜZAKERE LAFLARINA TAKILMAYIN: Bu projenin muhatabı PKK değil Türkiye toplumudur. Ancak silahların susturulması için, İmralı, Kandil, Avrupa ve diğer aktörler dikkate alınır. Devlet bunlarla temas yapar. Buna diyalog da müzakere de denir. Terminolojiye fazla takılmamak lazım.
MİT 2006’DAN İTİBAREN KÜRT SORUNUNDA ETKİLİ ROL OYNUYOR: MİT çözüm projesi üretemez. Ancak siyasetin sunduğu projeyi en iyi uygulayan MİT’tir. Bu sürecin başlamasında MİT’in nitelikli rolü var ve şimdi daha fazla rol oynuyor. Daha önce askerin ağırlığı vardı. 2006’dan itibaren daha etkili rol verilmeye baslandı MİT’e.
‘BÖYLE GİTMEZ’ DİYORDUK AMA...: (Devlette çalışırken Kürt meselesinde görüşleriniz ne zaman değişti?) Ben hep bu böyle gitmez dedim. Türkiye’nin kapsamlı bir projesi olmadan bu meseleyi götüremeyeceğini hep söyledim. Başkaları da söyledi. Ama ortaya bir devlet projesi konulmamıştı.
HÂLÂ DEVLET PROJESİ, YOL HARİTASI YOK: Şimdi de yeterli değil. Yeterli değil. Hâlâ devlet projesi yok. Oluşturmaya yönelik adımlar var. Ama parça parça... Siyasi partiler ciddi bir niteliğe kavuşmadıkça bir proje çıkmaz.
DEĞİŞİMİ YAPAMAYAN PARTİLER KAYBEDER: Ak Parti iktidarını devam ettirebilmesi için değişim dinamiğine uygun davranmak zorunda. Şu aşamada bu talebe kısmen cevap veriyor. Ama Ak Parti de kendi ideolojik yapısıyla yeniden yüzleşmek, gerçek bir merkez partisi olmak durumunda. CHP de bu son süreçte geri kazanacağı sosyal demokrat hüviyetle Kürt sorununa çok önemli katkı sağlayabilir.