Yemeklerin de şifası adaçayı

Bitki çayları havalar serinleyince imdadımıza yetişiyor. Bunların başında adaçayı geliyor. Adaçayının en güzeli bizde yetişiyor. Sadece çay olarak değil mutfakta da çok kullanılıyor

Adaçayı Roma döneminde sağlık verici özelliğiyle can simidi gibiymiş. Ama bildiğimiz çay gibi içmek için değil! Yemeklere, özellikle de et yemeklerine lezzet vermekte kullanılırmış. Şifasına da ayrıca inanılır ve bolca yararlanılırmış. Hatta Roma askerlerinin birbirlerini “Salve salvia!” diye selamladığı söylenir. Adaçayı ailesinin Latince adı salvia. Bu kelime kurtarmak anlamına gelen “salvare” fiiliyle aynı kökten. Yani adaçayı kurtarıcı. Ama onun da derinliklerinde “salvere” fiili var. O da sağaltmak, sağlık vermek, iyileştirmek anlamına geliyor. İşte Roma askerlerinin selamı aslında birbirine sağlık dilemekten geliyor. Bugün hâlâ İtalya’da birbirini “Salve” diye selamlamak yaygın. Bir anlamda hem Allah kurtarsın hem de sağlık sıhhat olsun anlamına geliyor. İtalyan mutfağında bizimkisi gibi bitki çayları içme âdeti pek yok. Ama adaçayı kullanımı mutfakta pek yaygın.

Bizde adaçayı adı üstünde çay olarak içiliyor. Ot olarak kullanmıyoruz. Halbuki o kadar şifalı ki yemeklerde de bol bol kullanmakta yarar var. Adaçayı kahve gibi uyarıcı, hatta kahve yerine geçebilecek denli güçlü. Bu yüzden sabah içmek daha doğru, akşam çarpıntı yapabilir, uyku kaçırabilir. Erkeklerin de fazla abartmaması gerektiği söylenir; çünkü kadınlık hormonunu beslediği, hatta o yüzden menopoz semptomlarını hafiflettiği söylenir.

Havayı arındırıyor

Adaçayının en önemli özelliklerinden biri de antiseptik olması. Adaçayı çiğnenince diş etlerine iyi geliyor, ağız kokusunu önlüyor. Kim bilir belki de bu antiseptik özelliği yüzden İtalyanlar biftek, kümes hayvanı, av kuşu gibi et yemeklerinde çok kullanıyorlar. Elbette bu tercihte sindirime yardımcı olması da etkilidir. Son zamanlarda adaçayının tütsü olarak kullanılması da çok revaçta. Kuru yapraklar yakılınca havayı arındırdığı, negatif enerjiyi yok ettiğine inanılıyor. Belli ki her kültürde adaçayı öncelikle sağlık için baş tacı edilmiş. Demek ki adaçayına başka bir gözle bakmanın zamanı geldi. Mutfakta daha çok kullanmamızda fayda var. İşte size Romalıların mirası İtalyan mutfağından adaçaylı tarifler, fikirler. Hem lezzet hem sağlık anlamında afiyet olsun!

Tacchino al latte (Sütte pişmiş hindi)

MALZEMESİ

Roma’da öğrendiğim bu hindi tarifi, ince dilimlenince soğuk söğüş olarak sandviçlere ve salatalara çok yakışıyor. Sıcak olarak yanında adaçayıyla fırınlanmış patates eşliğinde servis edebilirsiniz.

1 hindi göğsü (yaklaşık 750 g)

3-4 çorba kaşığı sızma zeytinyağı

1 soğan (dörde bölünecek)

1 litre süt

1-2 sap biberiye

6-7 yaprak adaçayı

1 defne yaprağı (istenirse)

15-20 adet kırık tane karabiber

1.5 tatlı kaşığı tuz

YAPILIŞI: Hindi göğsünü bütün olarak kızgın zeytinyağında biraz çevirin. Diğer bütün malzemeyi ve sütü ekleyin ve kısık ateşte 35 dakika kadar pişirin. Bazen süt pişme sırasında kesilir gibi olur, sorun değil. Hafif ılınınca incecik rosto gibi dilimleyin. Sütünü süzüp üzerine sos olarak dökün. Sosu içinde soğuk olarak saklayabilir söğüş gibi servis edebilirsiniz. Sıcak servis yaptığınızda yanında adaçaylı fırın patates çok yakışır. Bunun için patatesleri dörde veya altıya bölün, zeytinyağı, tuz ve bir avuç ufalanmış kuru adaçayı ile harmanlayın. Fırın tepsisinde 180 derecede bir saat kadar nar gibi kızartın. Yanına maden suyu, tuz ve unla hazırlayacağınız boza kıvamında hamura batırıp kızartacağınız taze adaçayı yaprakları çıtır çıtır cips gibi çok yakışır.

Fagioli al Fiasco (Toscana usulü şişede kuru fasulye)

İtalyanlar ağzının tadını biliyor. Fiasco denilen damacana gibi boş şarap şişelerini kuru fasulye ve suyla doldurup geceden pizza fırınının közüne atıyorlar, ertesi gün keyifle yiyorlar. Siz bu yemeği tencerede yapabilirsiniz.

MALZEMESİ

2 bardak ince kabuklu küçük boy kuru fasulye

1 baş sarımsak

1 dal taze veya kuru adaçayı

2 tatlı kaşığı deniz veya kaya tuzu

Taze çekilmiş karabiber

Yarım bardak sızma zeytinyağı

YAPILIŞI: Kuru fasulyeyi bir gün önceden bir kaşık tuzla ıslatın. İyice şişen fasulyeleri süzün ve üzerini 1 parmak geçene kadar suyla tencereye koyun. 1 baş sarımsağı ortadan enine ikiye kesin ve tencereye ekleyin. İrice bir dal taze veya 1 çorba kaşığı kadar kuru adaçayını ve tuzu ekleyin. Fasulye iyice yumuşayana ve suyunu büyük oranda çekip helmelenene kadar kaynatın. Ilınınca üzerine taze çekilmiş veya dövülmüş kırık karabiber ve sızma zeytinyağı dökerek servis edin.