Lise döneminde başladığım sigarayı 11 yıl boyunca günde 1 paket olmak üzere aralıksız içtim. Çevremde beni seven birçok insanın ısrarına rağmen 11 yıl boyunca bırakmayı pek düşünmediğim sigarayı, bir sabah kalktığımda ciğerlerimde hissettiğim ağrı sebebiyle aniden bırakma kararı aldım. Benim için çok da kolay olmayan bir şekilde ama asla taviz vermeyerek sigarayı bıraktım. Bir kere bile içmedim. Bu durum 5 yıl boyunca böyle devam etti. Ta ki bir arkadaş ortamında, bir tek sigarayı yeniden içene kadar. Sadece bir sigara demiştim kendime, en fazla ne olabilir ki? Ama sonra durumun öyle olmadığı anlaşıldı ve yaklaşık 3 hafta içinde ben bıraktığım yerden yani günde 1 paketten sigara içmeye devam ediyordum. O tek sigara iki yıl daha sigara içmeme neden olmuştu. Çok şükür, sonrasında yine bıraktım ve bir daha o tek sigarayı içmeyi düşünmüyorum. Nasıl oluyor da aradan yıllar geçmesine rağmen, bir tek sigara bağımlılığımı tekrar başlatmıştı?
İşte burada psikoloji alanında yapılmış bir deneyden bahsetmek istiyorum: “Kırık camlar deneyi.” Amerikalı psikolog Philip Zimbardo suç psikolojisi alanında çalışmalar yapan bir bilim insanı. Bahsedeceğim deneyi de çok ilginç sonuçlar ortaya çıkarıyor. Zimbardo ve ekibi ilk olarak New York’un arka mahallelerinde suç oranın yüksek olduğu Bronx’a sahipsiz bir araç bırakıyorlar. Araç birkaç saat içerisinde yağmalanıyor. Sonrasında nispeten suç oranın az olduğu, temiz bir muhit olan Palo Alto’ya aracı bırakıyorlar. İlk başta bir şey olmuyor bu tarafta. Ancak Zimbardo, Palo Alto’ya bıraktığı aracın kelebek camını kırınca, çok kısa bir süre içerisinde zengin ve suç oranının az olduğu şehirde bile araç yağmalanıyor. Başka birinin ilk suçu işlemesi, diğer suçların işlenmesi için zemin oluşturuyor. Nasıl olsa birisi yapmış, ben de yapabilirim düşüncesi oluşuyor. Bu deneyden sonra Zimbardo’nun bir sözü var: “Eğer suç işlenmesini engellemek istiyorsanız, ilk camın kırılmasına asla izin vermeyeceksiniz.”
Bu deney genelde suç psikolojisini daha anlaşılır hale getirilmek için anlatılıyor. Ancak ben bu deneyin, kişisel yaşamımızda, kötü alışkanlıklarımızdan kurtulmak için irade gücünü artırma konusunda da işe yarar ipuçları verdiğini düşünüyorum. Hayatımızın birçok alanında değiştirdiğimiz ya da değiştirmek istediğimiz şeyler var. Ve hiçbir değişim kolayca olmuyor, ciddi emekler veriyoruz. Sigarayı, alkolü bırakmak, sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak, spor yapmak, ders çalışmak; hepsi daha kaliteli bir hayat için arzuladığımız değişiklikler. Bunları yapmaya çalışırken, bazen bu değişimin tam aksi yönünde davrandığımız anlar olur. Tek bir sigara içmek, spora gitmemek, bu hafta da ders çalışmamak gibi. İlk bakışta masumane görünen bu küçük kaçamaklar, bizim arabamızın kelebek camını kıracaktır. Burada araba da suçlu da biziz. Bir kere ihmal ettiğimiz kuralı, ikinci seferinde çok daha kolay ihmal edebiliriz ve bu gitgide hızlı bir şekilde büyür. Yani kendi arabamızı kendimiz yağmalarız.
Elbette bazen aksaklıklar olacaktır, ama ne olursa olsun bu aksaklıkları en kısa süre içerisinde telafi etmemiz ve sonrasında arabanın camını sağlam bir şekilde bırakmamız gerekir. Bugüne kadar karşılaştığım birçok insanın, kurtulmak için yıllarını verdiği şeylere sadece minicik bir “bir seferden, bir günden, bir haftadan bir şey olmaz” sebebiyle geri döndüğünü gördüm.
Kaliteli bir yaşam sürdürmek istiyorsan verdiğin tavizlere dikkat etmelisin, unutma taviz tavizi doğuracaktır. Kendine iyi davran, görüşmek üzere…