Nepotizm mi self-made mi?
Bill Gates’in kızı Phoebe Gates’in üniversite arkadaşı Sophia Kianni ile kurduğu Phia adlı teknoloji girişimi çok ses getirdi. Phoebe, yatırımcıları arasında babasının olmadığını açıklamasıyla da tartışma yarattı
Teknoloji dünyası, genellikle ilk kuşak girişimcilerin başarılarıyla tanınır, şimdi ise ikinci kuşak girişimciler de kendilerinden söz ettirmeye başlıyor. Bill Gates’in 22 yaşındaki kızı Phoebe Gates’in girişimcilik hikâyesi ve Phia adlı teknoloji girişimi buna çok iyi bir örnek. Peki ama ikinci kuşak girişimcilerin başarıları “nepotizm” mi yoksa “self-made” başarı mı kabul edilmeli?
Hiç unutmuyorum, ünlü bir dolar milyarderinin milyar dolarlık yeni bir şirket kuran kızının hikâyesini dinlemiştim. Kızı ısrarla tüm başarının kendisine ait olduğunu, tamamen self-made olduğunu söylüyordu, baba ise şirketi kurmak için tüm ailenin milyon dolarlar yatırdığını kabul ediyordu, kızıyla gururlanırken, ailenin daha genç üyeleri ise bıyık altından gülüyordu “Böyle ‘self-made’ mi olur?” diye… Hepsi kendine göre haklıydı belki de…
Elbette çok zengin ailelerin hiçbir şey üretmek istemeyen çocukları da var, bunların arasında kendi girişimlerini kuranlar değerli ama yine de tabii ki sıfırdan kendimiz kurduk demeleri doğru değil. Kylie Jenner, makyaj markasıyla Forbes’un self-made zenginler listesine girdiğinde de benzer bir tartışma yaşanmıştı. Kris Jenner’ın olağanüstü pazarlama zekâsı olmasa ne Kylie ne de Kardashian kız kardeşler bugünkü yerlerinde olurdu.
Moda ürünlerinde fiyat karşılaştırması
İşte serveti 160 milyar dolara ulaştığı tahmin edilen Bill Gates de, “İyi ki kızım benden yatırım istemedi, isteseydi başkaları gibi iyi bir sunum yapmasını ve beni ikna etmesini beklerdim ama ilişkimiz karmaşıklaşırdı” dedi ve kızının şirketine yatırım yapmadığını açıkladı. Bill Gates, çocuklarına bırakacağı mirası sınırlı tutmayı tercih ettiğini söylese de üç çocuğu Jennifer, Rory ve Phoebe, toplam servetinin yüzde 1’inden daha azını miras olarak alacaklar. Bu oran, her bir çocuk için yaklaşık 1.6 milyar dolara denk geliyor.
Bu arada başka birçok ünlü isim, Phoebe Gates’in girişimine yatırım yaptığını Phia’nın lansmanıyla birlikte gururla açıkladı. Phoebe Gates, Stanford Üniversitesi’nde eğitimini tamamladıktan sonra, eski oda arkadaşı Sophia Kianni ile birlikte Phia adlı bir teknoloji girişimi başlattı. Phia, kullanıcıların moda ürünlerini satın almadan önce fiyat karşılaştırması yapmalarına olanak tanıyan yapay zekâ destekli bir uygulama. Uygulama, 40 binden fazla perakende ve ikinci el sitesinden veri toplayarak, kullanıcıların “Bunu almalı mıyım?” sorusuna anında yanıt veriyor. Phia, “moda için Google Flights” olarak tanımlanıyor ve sürdürülebilir alışverişi teşvik ediyor. Phoebe Gates, ailesinin servetinden bağımsız olarak kendi işini kurmaya karar verdi, ailesinin desteği olmadan kendi yolunu çizmek istediğini ifade etti.
İkinci kuşak başarı öyküleri
Phoebe Gates gibi ikinci kuşak girişimcilerin başarıları genellikle “nepotizm” (akraba kayırmacılığı) olarak değerlendiriliyor. Bu durum, Phoebe’nin ailesinin servetinden bağımsız olarak kendi işini kurma çabalarını elbette sorgulatıyor. Ancak, Phoebe’nin Phia girişimi, sadece ailesinin adını kullanmakla kalmayıp, aynı zamanda teknoloji ve sürdürülebilirlik alanlarında yenilikçi bir yaklaşım sergiliyor. Bu durum, ikinci kuşak girişimcilerin sadece ayrıcalıklı değil, aynı zamanda yetenekli ve vizyoner olabileceğini de gösteriyor. Elbette sonsuz kaynak varken vizyoner olabilmek de daha kolay. Bkz. Mukesh Ambani (Hindistan). Reliance Industries’in kurucusu Dhirubhai Ambani’nin oğlu. Babasının enerji odaklı devini, dijital devrime taşıdı. Jio ile Hindistan’da internet erişimini demokratikleştirdi.
Yine de ikinci kuşak başarı öykülerine her zaman şüpheyle bakılır. Kolay erişim, geniş çevre, düşük risk… Bunlar büyük avantaj tabii. Ama başarı sadece bu avantajları kullanmakla gelmez. Phoebe Gates gibi isimler, kendi çağlarının ihtiyaçlarına dokunan işler yapıyor. Phia, sürdürülebilirlik, şeffaflık ve bilinçli tüketim gibi konularda gençlerin beklentisine karşılık veriyor. Phoebe’nin soyadı da elbette başka bir büyük avantaj. Ama bu avantajı nasıl kullandığı da önemli. Yatırımcılarını doğru seçmiş, babasından uzak durmuş, ama kendi vizyonundan ödün vermemiş. Zengin çocuklarının şirket kurması yeni değil. Ama bu işlerin kaç tanesi 3’üncü yılında hâlâ ayakta kalıyor? Phoebe Gates’in “Phia”sı şimdiden bunu başaracak gibi görünüyor.
Melek yatırımcıları kimler?
Phoebe Gates, Phia girişimi için finansal destek arayışında olduğunda babası Bill Gates’ten yardım istemedi. Bunun yerine, Melinda French Gates’in önerisiyle ortağıyla birlikte bağımsız olarak fon arayışına girdiler. Phoebe ve Sophia, Phia için önce Stanford Üniversitesi’nin girişimcilik programından 250 bin dolarlık bir hibe kazandı. Daha sonra Soma Capital’den 100 bin dolar yatırım aldı. Bunların yanı sıra çeşitli melek yatırımcılardan toplamda 500 bin dolar daha yatırım sağladı. Phia, henüz erken aşamada bir startup. Ama şimdiden “yakın çevresinden” 1 milyon dolara yakın finansman toplamış durumda. 2025 sonunda Series A yatırım turuna çıkmaları bekleniyor. Ama asıl dikkatleri çeken, melek yatırımcılar listesi:
KrIs Jenner: Reality TV’den servet yaratmanın kitabını yazan kadının destek olması şaşırtıcı değil. Jenner, markalaşma konusunda danışmanlık da veriyor.
Sara Blakely: Spanx’in kurucusu, kadın girişimcilerin “Mentor Godmother”ı olarak biliniyor. Hem yatırımcı hem akıl hocası.
Joanne Bradford: Honey, Pinterest, SoFi gibi firmalarda yönetici pozisyonlarında çalışmış teknoloji duayeni.
Sheryl Sandberg: Facebook’un, şimdiki adıyla META’nın eski COO’su ve Lean In’in yazarı olarak tanınan iş kadını; teknoloji dünyasındaki güçlü figürlerden biri olarak, Phia’ya yatırım yapmaktan gurur duyduğunu kendi Instagram hesabından duyurdu.