Arthur C. Clarke ve Mahsa Amini
Ünlü bilim kurgu yazarı Arthur C. Clarke’a bir toplantıda sorarlar, “Sizce evrende yalnız mıyız?” diye. Ünlü yazar biraz düşünür ve yanıt verir. “İki olasılık var” der, “ya evrende yalnızız, ya da evrende yalnız değiliz.” Ve ardından asıl vurucu cümleyi söyler: “İki olasılık da eşit derecede ürkütücü.”
İran’da Ahlak Polisi 22 yaşında genç bir kadının ölümüne neden oldu.
Kadının adı Mahsa Amini. Ahlak polisi tarafından doğru şekilde örtünmediği için gözaltına alınan kadın günlerce komada kaldıktan sonra dün hayatını kaybetti.
Olayı duyuran Mesih Alinecat isimli İranlı kadın aktivist duyurdu. Amini’nin dövülerek gözaltına alındığını ve bu darp sonucu komaya girdiğini, koma halinde günlerce kaldıktan sonra Cuma günü hayatını kaybettiğini yazdı sosyal medyada. ABD’de yaşayan ve İran’daki tesettür zorunluluğuna karşı mücadele eden Alinecat konuyla alakalı birçok basın kuruluşuna da açıklamada bulundu. Alinecat’a göre, bir kadın doğru şekilde örtünmediği için polis tarafından dövülerek öldürüldü.
Haber sosyal medyada hızla yayıldı ve hem İran halkından hem de dünyadan büyük bir tepki gördü. İranlılar başta başkent Tahran olmak üzere çeşitli kentlerde sokaklara çıkarak gösterilere başladı. Bunun üzerine İran medyasında kadının gözaltına alınmadan önceki saatlerine ve gözaltına alındığı ana ait olduğu iddia edilen bir video yayınlanmaya başladı. O videoda şiddet iddiasına dair bir delil yer almıyor ama Ahlak Polisi’nin görüntüdeki genç kadını sert bir şekilde uyardığı belli oluyordu. Tartışmanın hemen sonrasına ait olduğu iddia edilen devam görüntülerinde ise genç kadının aniden yere yıkıldığı görülüyordu. Bu videoların yer aldığı haberlerde Amini arkadaşlarının polise “O hasta” dediği bilgisi de yer alıyordu.
İran devlet yetkilileri de bu konuyu özellikle vurgulayıp şiddet iddiasını kesin bir dille reddetti. Yetkililer, genç kadının aniden düştüğünü, acilen hastaneye kaldırıldığını ve komaya girip tüm müdahalelere rağmen hayatını kaybettiğini yani yapılması gereken her şeyin doğru bir biçimde yapıldığını vurguladı.
Dış basında yer alan haberlere göre ise Amini’nin polis minibüsüne bindirilip orada dövüldüğünü iddia eden görgü tanıkları var. Ailesine gözaltına alındıktan saatler sonra hastaneye götürüldüğü söylenmiş. Gözaltında iken yine ailesine kızlarının bir “eğitim merkezine” gönderileceği söylenmiş. Ailenin basınla konuşmaması için istihbarat tarafından uyarıldığı iddiaları var. Genç kadının kalp rahatsızlığı gibi bir şikâyetinin hiç olmadığı ve gayet sağlıklı olduğu bilgisi var. Hastane fotoğrafını yorumlayan uzman hekimlerin kulak kanaması ve gözaltı morluğuna işaret ederek dile getirdikleri “kafatası çatlağı” iddiası var.
İran hükümeti ise bu iddiaların hepsini reddediyor. Yani iddia üstüne iddia yalanlama üstüne yalanlama var. Olaya ilişkin okuduğum her haber farklı bir ayrıntıdan bahsediyor ve şu ana kadar bütünlüklü bir biçimde ne olduğunu anlatan bir habere de rastlamadım maalesef. Konu İran olunca bunun pek de mümkün olacağını sanmıyorum ayrıca. Gerçi mevzubahis olay açısından bunun bir anlamı da yok.
Çünkü Mahsa Amini Ahlak Polisi’nin rutin kontrolü sırasında kitaba uygun bir şekilde sorgulanırken birden fenalaşıp yere yığılmış olabilir, bu bir olasılık. Ya da iddia edildiği gibi darp edilerek komaya girmiş de olabilir; bu da ikinci olasılık.
Ve kadınlar açısından her iki olasılık da yeterince korkunç.
Çünkü İran sokaklarında dolaşan bir kadınsanız her an bir molla, bir Ahlak Polisi, bir yaşlı kadın, bir genç adam tarafından durdurulup tesettürünüzle ilgili nasihat dinleyebilirsiniz. Tesettürlü olmadığınız için değil, tesettürünüzü beğenmediği için. Aynı nedenle gözaltına alınabilirsiniz. Aynı nedenle para cezası hatta duruma göre kırbaç ya da hapis cezası bile alabilirsiniz.
İran’da kadınlar 9 yaşından itibaren tesettüre girmek zorunda. Bu konuyla ilgili toplumda sık sık büyük çaplı gerilimler yaşanıyor çünkü yakın dönem araştırmalarına göre İran halkının yüzde 60’ı başörtüsü zorunluluğuna karşı. Kadınlar bu yasağa başkaldırmak için her fırsatı kullanıyor. Sık sık protesto gösterileri düzenleniyor. Sosyal medyada eylemler ve akımlar örgütleniyor.
Başörtüsü zorunluluğu 2013 yılında Hasan Ruhani döneminden itibaren bir hayli gevşemişti İran’da. 2017 yılında ise başörtüsü zorunluluğuna uymayanlara ceza verilmeyeceği bunun yerine zorunlu eğitime tabi tutulacakları açıklandı. Mahsa Amini Tahran’a ailesiyile birlikte tatile gelmiş 22 yaşında bir Kürt kızıydı. Eğer o gözaltı sırasında hayatını yitirmemiş olsaydı şimdi ailesinden zorla ayrılmış bir şekilde bir eğitim merkezinde cebren tesettür eğitime sokulmuş olacaktı. Gördüğünüz üzere bu da başka bir ihtimal Sayın Clarke ve kadınlar açısından o da yeterince ürkütücü.
