Afganistan için iki kritik temas

ABD büyük ölçüde Afganistan’dan çekilirken, Taliban da çok hızlı bir şekilde kentleri ele geçirmeye devam ediyor. Ağustos başından bu yana Afganistan’daki 34 vilayetin yaklaşık 20’sinin merkezi Taliban kontrolüne geçti. İlk iki günde Zaranc ve Şibirgan’ı alan Taliban, 8 Ağustos’ta bir günde üç şehir merkezini (Sar-i Pul, Kunduz, Talukan) ele geçirerek ilerleyişini hızlandırdı. Sonraki 4 günde 5 şehri daha ele geçiren Taliban, 13 Ağustos itibariyle 18 kentin kontrolünü aldı.

Herkes Taliban’ın hedefinin Kabil olduğunu biliyor. Böyle bir süreçte Taliban’ın ilerleyişini durdurabilecek siyasi veya askeri bir gücün olmadığı da biliniyor. Dahası, ABD ve koalisyon güçleri adeta kaçarak ülkeden çıkarken Taliban’ın Kabil Havalimanı’nın güvenliğini Türkiye’nin sağlaması konusunda direnişi de kırılabilmiş değil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hafta içi “Taliban’ın liderlerinden biriyle görüşebileceğini” söylemişti. Taliban kadrosu içinde hangi isim, hangi kritik pozisyonda hatırlayalım.

Taliban liderliği: Kim kimdir?

Heybetullah Ahunzade

Taliban’ın en üst düzey lideri,

Siyasi dini ve askeri konularında nihai söz ona ait,

2016’da Aktar Mansur’un ABD tarafından öldürülmesinin ardından bu pozisyona geldi,

Nerede olduğu bilinmiyor.

Molla Abdul Ghani Baradar

Taliban’ın kurucu isimlerinden,

Siyasi kolun başında,

Doha müzakerelerinde Taliban heyetindeydi,

2019’da ABD ile anlaşmayı Zalmay Halilzad ile imzalayan isimdi.

Şer Muhammed Abbas Stanikzai

Yaklaşık 10 yıldır Doha’da yaşıyor,

2015 yılından bu yana Doha siyasi ofisinin başında

Afgan hükümetiyle müzakere eden heyetteki isimlerden,

Pek çok müzakerede Taliban’ı temsil etti.

Molla Muhammed Yakub

Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu,

Taliban’ın askeri operasyonlarını yönetiyor,

Genç bir isim olan Yakub 30’lu yaşlarda,

Sirajuddin Hakkani

Hakkani grubunun lideri,

Afganistan-Pakistan sınırındaki askeri yapıların başındaki isim,

İddialara göre, Afganistan’da ses getiren siyasi saldırıların sorumlusu,

50 yaşında olduğu düşünülüyor, yeri bilinmiyor.

Kaybedilmiş 7 yıl

Bu hafta “İklim Değişikliği 2021” raporu açıklandı. Küresel ısınma ve iklim değişikliğine dair çok çarpıcı verilerin yer aldığı rapor, hem insanoğlunun doğaya verdiği zararı anlatıyor hem de böyle devam ederse insanlığın karşı karşıya kalacağı tabloyu ortaya koyuyor. Rapora göre, atmosferdeki karbondioksit yoğunluğu son iki milyon yıldaki en yüksek seviyeye ulaştı ve insanoğlu atmosferdeki karbon miktarını anlamlı şekilde düşüremezse gelecek 10 yıl içinde kuraklık, sel gibi “aşırı iklim olaylarının” hem şiddeti hem sıklığı hem de süresi katlanarak artacak. Üzücü olan şu ki, tablo bu kadar vahim olduğu halde insanlık bu hayati konuda adım atmaya yanaşmıyor. Geçen 7 yılın ortaya koyduğu gerçek bu.

BM raporları her 5-7 yılda bir yayınlıyor. Bu raporların 2013-2014 tarihli olanını anayazar olarak kaleme alanlardan biri Türkiye’den Barış Karapınar idi. Karapınar, bu yılki rapor ile 7 yıl önceki raporun farkını şu sözlerle anlatıyor:

“O raporda da benzer bilgi ve bulgular vardı aslında. Eğer o zaman hızlı adımlarla başlasaydık yedi yılda dünyanın yıllık yüzde üç ila üç buçuk civarında karbon azaltımı yapması gerekiyordu. Yani iklim değişikliği ile çok daha kolay, çok daha ucuz şekilde mücadele edebilecektik. (Geçen yıl iklim değişikliğinin dünyaya maliyeti 300 milyar dolardı). Ancak bu oran bugün yüzde 7’ye çıktı.”

Dünya son iki yılda karbon azaltımında yüzde 7 oranına ulaşabildi aslında, ama bunu hayat normal seyrinde akarken yapamadı. Kovid salgınının yarattığı tedbirlerin hayata geçmesi sayesinde başarabildi. Dolayısıyla uzmanlar oranların tutturulmasında hiç de iyimser değil. Bugün yine adım atmazsak, gelecek 7 yılda bu kez yüzde 13-14’lük azaltımlar yapmak zorundayız. Yüzde 7 hedefine ulaşmayı bile kendi iradesiyle yapamamış insanoğlunun yüzde 13 hedefini yerine getiremeyeceği açık. Çünkü ekonomik yaşantıyı yeniden şekillendirmekten, enerji tasarrufuna, doğa ile uyumlu yaşam tarzından, bireysel tüketimi her alanda azaltmaya (ulaşım, gıda giysi tüketimi vb) kadar herkese büyük sorumluluk düşüyor.

Et tüketimini azaltın

Gıda üretimi sera gazı emisyonlarının dörtte birini oluşturuyor,

Karbon ayak izi en yüksek olan ürün kırmızı et. Bir kilo et üretmek için 19 bin litre su tüketiliyor,

Bir kilo et için salınan karbondioksit 39,2. Mercimekte ise bu oran 0.9,

Bir kilo çikolata için salınan karbondioksit 34, yumurtada bu oran 5

En düşük oran kök sebzelerin salınımında, bir kilogramda 0,4...

Kovid-19 var gibi yaşayın

Dünya bugün karbon emisyonlarını yüzde 7-8 azaltmalı,

Kovid-19 kapanma süreçlerinde azaltım yüzde 7 oldu,

Ulaşım ve endüstriyel faaliyetler azalmalı,

Elektrikli araçlar, toplu taşıma, bisiklet tercih edilmeli,

Dünya her yıl Kovid-19 varmış gibi yaşamak zorunda.

Her gün bir termik santral

Dünyada kömürle çalışan yaklaşık 2400 termik santral var,

Yüzde 7 hedefi tutturmak için 10 yıl içinde her gün bir santral kapatılmalı,

Dünya 10 yıl içinde kömür, 15 yıl içinde doğalgaz kullanımını bırakmalı,

Yenilenebilir enerjiye yönelmek şart.

Pakistan’dan önemli ziyaretçi

Türkiye Taliban liderliğiyle görüşme arayışını sürdürürken, bölgenin Afganistan dosyasındaki en önemli ülke olan Pakistan’ın Cumhurbaşkanı Arif Alvi bugün İstanbul’da olacak. Pakistan Cumhurbaşkanı, 1. Milgem sınıfı korvet için Tuzla’da yapılacak törene katılacak. Ama görüşmelerdeki asıl konu elbette Afganistan.

Pakistan’ın Afganistan’da ilerleyişini sürdüren Taliban üzerindeki ciddi bir etkisi olduğu biliniyor. Bu sebeple Pakistan’ın bu dosyada pek çok konuya bakışı önemli. Ama Türkiye açısından acil olan konu, Pakistan’ın Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın kontrolünü sağlama konusundaki isteğine nasıl baktığı. Taliban yönetimi Ankara’nın bu isteğine sıcak bakmıyor. Türkiye, Pakistan’dan Taliban yönetiminin direnişinin kırılması için bir süredir destek bekliyor. Tabii başka konular da var. Mesela Afganlar arası diyaloğun yeniden başlayabilmesi için Taliban “Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin gitmesini” şart koşuyor. Bu gibi sıkıntılı konularda Pakistan’ın tavrı önemli.