Deniz Kilislioğlu

Dikkatler birkaç gündür Bakü-Moskova hattında giderek büyüyen krizdeyken, bu gerilimin gölgesinde Ermenistan’da bir başka kriz yaşanıyor. Nikol Paşinyan, iktidara geldikten kısa bir süre başlayan, ikinci Karabağ savaşı sonrası iyiden iyiye ayyuka çıkan ve son olarak Paşinyan’ın İstanbul ziyaretine ‘protokol krizi’ olarak yansıyan iktidar-kilise rekabetinden bahsediyorum.

Bu öyle bir mücadele ki, Paşinyan’ın siyasi geleceği ile doğrudan ilgisi olacağı açık. Paşinyan’ın attığı adımlar, buna mukabil kilisenin alttan almayan tavrı 2026 seçimlerine giden süreçte Erivan siyasetini şekillendirecek gibi görünüyor. Bunun Bakü-Erivan ya da Ankara-Erivan normalleşme süreçlerine etkisi ise daha sonraki sorular…

İstanbul perdesi

Bu gerilimin son perdesi Paşinyan 20 Haziran’da İstanbul’a geldiğinde yaşandı. Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan ABD’deydi, kapalı olan Patrikhane de kimse Paşinyan’ı karşılamadı. Yapılan açıklamada ‘Bşabakan’a tepkimizi göstermek istedik’ denildi,

Lahey’deki NATO liderler zirvesini geride bıraktık. Bütün ilgi ABD Başkanı Donald Trump’ın üzerindeydi. Lakin ben, bugün aile fotoğrafının ‘göbeğindeki’ yıldıza değil, onun sol tarafında, fotoğrafın en ucunda duran ‘kara koyuna’ odaklanacağım.

İspanya’nın Başbakanı Pedro Sanchez epey sessiz, hatta dikkat çekmemek için azami özen gösteren bir hal içindeydi. Bunun arkasındaki sebep, hiç kuşku yok ki haftalardır ‘aile’ içinde devam eden bütçe tartışmalarıydı. İspanya, yüzde 1,2 ile NATO üyeleri arasında bütçesinde savunmaya en az pay ayıran ülkeydi. Dahası daha önce varılan yüzde iki oranının yüzde beşe çıkarılmasına da direniyordu. Sanchez belki biraz da bilinçli olarak ABD Başkanı Donald Trump’ın radarına girmemek, onun hışmına uğramamak için ‘düşük profil’ sergilemeyi tercih etti. Zira Trump daha zirveye gelmeden önce ‘onlardan memnun değilim’ diyerek İspanya’yı hedefine koymuştu.

Savaşa uzak, refaha yakın

Bir çok ülke

İsrail’in İran’a karşı başlattığı füze savaşının nereye evrileceğinin netleşmesi için iki haftaya daha ihtiyacımız var. Beyaz Saray’ın mesajlarından anladığımız o ki, dünya iki hafta daha Başkan Donald Trump’ın çelişkili açıklamalarıyla yatıp kalkacak.

Washington’ın tutumu tartışıladursun, bölge ülkeleri İsrail’in saldırılarını kınıyor. Burada en dikkat çeken çıkış hiç kuşku yok ki nükleer gücü olan Pakistan’a ait. İran’ın sınır komşusu bir ülke olarak bu destek şaşırtıcı gelmeyebilir ama 2024’te İran ile savaşın eşiğine geldiği düşünülürse bu çıkış dikkate değer. Çünkü Pakistan uzun yıllardır topraklarındaki Belucistan eyaletinde çeşitli ayrılıkçı örgütlerin arkasında İran’ın olduğunu iddia ediyor ve bu gerilim zaman zaman sınır çatışmalarına dönüşüyor. Pakistan buna rağmen -füze saldırıları başladıktan sonra 900 kilometrelik İran sınırını kapatsa da- duruşundan taviz vermedi. Bu desteği anlamak için yeni küresel düzendeki

Korkulan oldu. İsrail, Washington ve Tahran arasında Pazar günü Umman’da yapılacak nükleer müzakerelerin altıncı turunu beklemeden İran’ı vurdu. Bu saldırı, bütün bölgeyi ateşe atabilecek çapta. İsrail hem savaş uçakları ve insansız hava araçlarıyla İran’ın nükleer tesislerini vurdu, hem de İran’ın Genelkurmay Başkanı ve Devrim Muhafızları Komutanı’nı öldürerek olası bir misilleme planlamasını ve kapasitesini sekteye uğratmaya çalıştı. Aslında Çarşamba akşamı ABD’nin Ortadoğu’daki bazı misyonlarını boşaltma kararı aldığının duyulmasının ardından İsrail’in böyle bir adım atacağı belliydi. Saldırıyı meşrulaştırmamakla birlikte İsrail’in sabırsızlığını anlamak için ABD-İran beşinci turu ile altıncı turu arasında ne yaşandığını bilmek gerekiyor.

Beşinci turdan altıncı tura

ABD ve İran Nisan ayından bu yana Umman’ın arabuluculuğunda beş tur müzakere yaptı. Görüşmelerin kilit noktası ‘İran’ın uranyum zenginleştirme programının devam edip edemeyeceği’ ile ilgili maddeydi. Tahran ‘zenginleştirmenin

Ukrayna 117 insansız hava aracı (İHA) ile, tam da İstanbul görüşmelerinin arifesinde Rusya’ya tarihinin en büyük askeri darbelerinden birini indirdi. 40’ın üzerinde savaş uçağı farklı noktalarda vuruldu. Kimilerine göre Rusya’nın ‘Pearl Harbour’ını yaşamasına rağmen masaya oturması bir mucizeydi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, saldırıyı ‘terör eylemi’ diye tanımladı ama buna rağmen İstanbul’a heyet göndermekten vazgeçmedi.

Hiç kuşku yok ki, Rus lider bu saldırının ‘masayı devirmek için yapılmış bir provokasyon’ olduğunu görmüştü. Daha sonra yaptığı açıklamalarda da bunu açıkça ifade etti. Peki Rusya’ya göre olağan şüpheli kim?

İlk akla gelen: ABD

Kremlin’den gelen ilk açıklamalar, saldırının arkasında ABD olabileceğine dairdi. Moskova daha sonra söylemini “Batı” olarak değiştirmeye başladı. Dahası Putin, ABD Başkanı ile yaklaşık 1,5 saat telefonda görüştü. Rusya’nın bu saldırıya karşılığının sert olacağı açık. Rusya Devlet Başkanı Putin, bu

Pazartesi günü ABD’nin yeni Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack ile NTV olarak Türk basınından ilk röportajı yaptık. İlk izlenim olarak söyleyebileceğim şey şu: Muazzam hızlı bir trafiğin içinde, 78 yaşında olmasına rağmen dinç, enerjik ama daha önemlisi süreçleri yönetmeye hevesli ve istekli. 

ABD’nin geçmişte de Türkiye’de bulunmuş, görev yapmış büyükelçileri vardı fakat Tom Barrack’ın -sanırım biraz da kişisel tarihinden kaynaklı- geçmişinin verdiği bir özgüveni var çünkü DNA’sı bu bölgeden… En çetrefilli konularda hem karşı tarafla ‘empati’ kurabilme kabiliyetine sahip, hem de kendisiyle “dalga geçebiliyor”. Yıkıcı değil, yapıcı, bölgeye de “bütüncül” bakan bir tarzı var. 

Lübnan kökenli bir elçi 

Büyükelçi Barrack’ın dedesi Youseff Abdullah (Joe) ve ailesi Lübnan’da Bekaa Vadisi’nde yaşarken, cebinde sadece 13 Türk Lirası,

ABD Başkanı Donald Trump’ın Rus lider Vladimir Putin’e sert sözleri sonrası Moskova manevrasını yaptı ve Ukrayna’yı bir kez daha masaya çağırdı. 2 Haziran önerisinin adresi yine İstanbul’du. Fakat nasıl ki 15 Mayıs’ta tarafların görüşüp görüşmeyeceği bir türlü netleşemediyse şu anda da buna benzer bir tablo var. 

Bu yazının yazıldığı Cuma saat 18:00 itibariyle durum şuydu: Rusya Ukrayna’dan ‘2 Haziran İstanbul teklifine’ yanıt; Ukrayna da Rusya’nın ‘ateşkes pozisyon kağıdını’ kendisine göndermesini bekliyordu. (Ukrayna 28 Mayıs’ta belgesini Moskova’ya göndermişti.) Ancak Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha 30 Mayıs Cuma sabah saatlerinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile yaptığı basın toplantısında ‘Görüşmelerin öncesinde bu kâğıdı almak önemli’ diyordu. 

Rus tarafı ise ‘bir kamu diplomasisi’ taktiğiyle, Fidan- Sybiha basın toplantısı devam ederken ‘Pazartesi görüşmelerine hazırız, toplantıda ateşkes tasarıları görüşülecek, detaylar kamuoyuna

Ukrayna Savaşı’nda ateşkes ve daha sonra kalıcı bir barış sağlanabilmesi için çabalar sürüyor. Rus ve Ukraynalı heyetler, son olarak 16 Mayıs’ta İstanbul’da buluştu. 2022’deki görüşmeden üç yıl sonra savaşan iki tarafı buluşturan adres yine İstanbul oldu. 

O görüşmeden bir gün sonra iki küresel güç ABD ve Rusya’nın liderleri telefonda görüştü, Başkan Donald Trump’ın yaptığı açıklamada müzakereler için Vatikan’ı işaret etmesi dikkat çekti. Bu mesajdan sonra İstanbul zemini Vatikan’a mı kayıyor sorusu gündeme geldi. Bir başka temel soru da Ruslar Vatikan’ın ev sahipliğini kabul eder mi? Vladimir Putin’in Vatikan teklifini kabul etmesi epey zor görünüyor. 

Yeni Papa’nın heyecanı 

Katoliklerin yeni ruhani lideri Papa 14.Leo’nun bu meseleyi çözme isteğine dair ilk sinyal Vatikan Devlet Sekreteri Kardinal Pietro Parolin’den gelmişti. Parolin, “Papa’nın gerekirse kutsal mekânı iki taraf arasında doğrudan bir buluşma alanı olarak