Neden sadece mısır?
İstanbul’da varılan mutabakat sonrasında tahıl koridoru sorunsuz çalışmaya başladı. Ukrayna’dan tonlarca ağırlıkta mısır taşıyan gemiler birer birer limanlardan ayrıldı. Ancak, aylarca Ukrayna tahılı, ama daha çok buğdayının ülke dışına çıkması tartışılırken, gelen birinci gemide de ikincisinde de ve hatta gelen diğer gemilerde de ilk partide tonlarca mısır taşındı. Bu durum akıllara şu soruyu getirdi: Ukrayna buğdayı nerede? Silolarda çürüyeceği için bir an önce çıkması gerektiği söylenen buğday neden gemilere yüklenmiyor? Neden sadece mısır sevkiyatı yapılıyor?
Mısır da elbette tahıl kapsamına giriyor ama buğday tartışırken, ilk etapta neden hiç buğday sevkiyatı yapılmadığını Ukraynalı yetkililere sordum; ayrıntıya girmediler, sadece “Gönderilen ülkelerin tüketim önceliği” şeklinde bir yorum yaptılar. Ayrıca ticari anlaşmalar ve kontratlar gereği mısıra öncelik verildiğini belirttiler. ‘Toplamda dünyaya Ukrayna’dan gönderilecek tahıl miktarının 23 milyon ton olduğunu’ hatırlattılar ve ‘zaman içinde buğdayın da gemilerle pazarlara çıkacağını ve ihtiyacı olan Ortadoğu veya Afrika ülkelerine BM yardım örgütleri aracılığıyla ulaştırılacağını’ söylediler.
Bu ne zaman olacak bunu hep birlikte göreceğiz ancak burada biraz araştırma yapınca, son bir iki ayda yaşanan ilginç gelişmeler göze çarpıyor. Örneğin Ukrayna’nın en büyük buğday alıcısı Mısır’ın temmuz ayı başında Ukrayna ile kontratını iptal ettiği bilgisi dikkat çekici. İki ülkenin şirketleri 2021’in son günlerinde beş parti sevkiyat konusunda anlaşmıştı ancak sonra savaş başlamış ve beşinci parti Ukrayna limanlarında kalmıştı. Mısırlı şirketler 240 bin ton buğday için yapılacak sevkiyattan geri adım attı ve anlaşmayı iptal etti. Bu karar, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un temmuz ayı sonunda Mısır’a yaptığı ziyaretle ilişkilendirildi.
Gerçekten bir ilişki var mıdır bilmiyoruz, ama üzerine düşünülmesi gereken bir boyut. Kamuoyuna yansıyan en somut bilgi ise Kremlin’den gelen “bu iptalin Lavrov ziyaretiyle bir ilgisi olmadığı” açıklaması.
Ancak şu gerçeği de hatırlatmak gerekiyor: Savaş öncesinde Mısır’ın buğday rezervinin sadece 2,5 ay yetecek seviyede olduğu açıklanmıştı. Lübnan için bu rezervler daha dramatik bir durumdaydı, zira ülke Beyrut’taki patlamayla bütün ulusal rezervlerini kaybetmişti ve sadece bir aylık buğdayı kaldığı belirtiliyordu. Lübnan’a giden ilk geminin de mısır taşıdığını hatırlatalım.
Ortadoğu ile anlaşma
Bu arada dikkat çeken bir başka bilgi de 5 Temmuz’da Rus haber ajansı TASS’ın geçtiği haberden... Buna göre Rusya, tahılının bir bölümünün Ortadoğu’ya satılması için bazı ülkelerle anlaşma yaptı. Burada tahılın hangi ürün olduğuna dair bilgi paylaşılmadı ama bahsedilen tahıl Zaporijya bölgesine ait, yani Ukrayna’nın Rusya tarafından çalındığını iddia edilen ürünlerin olduğu bölge (Rusya iddiaları reddediyordu). Rusya tarafından yapılan açıklamaya göre tahıl Irak, İran ve Suudi Arabistan’a gidecek. Kontratlara dair ayrıntıya hiçbirimiz hâkim değiliz. Ancak görünen o ki, İstanbul’daki anlaşmanın öncesinde Rusya Ukrayna’ya karşı bazı adımlar atmış gibi görünüyor. En azından kamuoyuna yapılan bu açıklamalar akıllara “Rusya Ukrayna’nın tahıl satışına engel mi çıkarıyor?” sorusunu getiriyor.
Bu arada Ukraynalı yetkililer tarih vermese de bu ay içinde buğday sevkiyatının da yapılacağının özellikle altını çiziyor. Zaten siloların, yeni hasadın yapılacağı Eylül ayına kadar boşaltılması gerekiyor. Ticaret elbette şirketlerin kendi aralarındaki anlaşmalarla ilgili. Burada şirketlerden bağımsız, Türkiye ve BM’nin üzerine düşen tahıl koridorunun anlaşmaya göre çalışıp çalışmadığının gözlemcisi ve garantörü olmak.
Tarihi uçuş
ABD Temsilciler Meclisi Nancy Pelosi, bu hafta Pekin yönetiminin tüm itirazlarına ve uyarılarına rağmen, hatta Washington-Pekin ilişkilerini germe pahasına Tayvan’a gitti. Ancak bu ziyaret sadece küresel siyasi dengeleri sarsması açısından tarihi bir ziyaret değildi. Tarihe geçen bir başka boyutu Pelosi’nin uçağının internet üzerinden izlenme/takip edilme sayısıydı. 2007 yılında kurulmuş ve bu konuda adeta bir tekel olan “Flight Radar24” sitesi Pelosi’nin uçuşunu “Tarihin en çok takip edilen uçuşu” olarak duyurdu. Açıklamaya göre 708 bin kişi o uçuşu an be an izledi. Uçuş süreci boyunca, ara ara takipler de eklenince bu sayı 2,9 milyon kişiye çıktı. Bir ara siteye erişim kısıtlandı. Şirket bunu “Kullanıcı sayısının çokluğu ve altyapı sorunlarıyla” açıkladı; erişim önceliğini ücretli abonelere verdiğini ve diğer kullanıcılar için bekleme odası açtığını duyurdu. Uçağı takip etmek isteyenler yarım saati aşkın süreyle o odalarda beklemek zorunda kaldı. Ancak Kuala Lumpur’dan kalkan ve rotası belli olmayan uçağın güvenli inişi için mi bu yola başvuruldu, yoksa gerçekten altyapı sorunu mu vardı, bu soru henüz cevabını bulmuş değil.
Ukrayna’nın ülkelere buğday ihracatı:
OEC (The Observatory of Economic Complexity) 2020 verileri
Mısır: 1,2 milyar dolar
Pakistan: 496 milyon dolar
Bangladeş: 295 milyon dolar
Lübnan: 239 milyon dolar
