Petrol kavgasında yeni perde
Geçen yılın Ekim ayında küresel piyasalar petrol kavgasıyla çalkalanmıştı. Petrol İhraç Eden Ülkeler (OPEC) ve Rusya’nın da dahil olduğu “OPEC +” ülkeleri, petrol üretiminde günlük iki milyon varil kesinti kararı almıştı. Üretimde yapılan kesinti küresel arzın sadece yüzde 2’sine karşılık gelse de bu kadarı bile petrol fiyatlarını artıracağı gerekçesiyle Washington’u rahatsız etmeye yetmişti.
“OPEC +” ülkeleri Nisan ayında ise sürpriz bir karar daha alarak üyelerin isteğe bağlı olarak 1,6 milyon varillik kesintiye gidilebilmelerine imkân tanımıştı. Bütün bunların ardından petrolde kavgada yeni perde açıldı. Viyana’da toplanan “OPEC +” ülkeleri yeniden kesintiye gidip gitmemeyi tartışıyor. Bu kez kesintinin günlük 1 milyon varil olabileceği konuşuluyor.
Bu toplantı öncesinde küresel piyasalara gerilim hâkim zira Batı uzun süredir Rusya’nın petrol fiyatlarını manipüle ettiğini düşünüyor. “OPEC +” ülkeleri petrol fiyatlarının 70 dolarlara gerilemesinden rahatsız. En önemli gelir kalemleri petrol olan, dolayısıyla bütçelerini yüksek petrol fiyatlarına göre endeksleyen ülkeler ise fiyatın düşük olmasını istemiyor.
Üretimi kısarak fiyatları artırmaya çalışıyorlar. ABD ise “OPEC +” ülkelerini “Rusya’nın çizgisine girmekle” suçluyor. Bu kararı Suudi Arabistan ve Rusya’nın birlikte alıp diğer “OPEC +” ülkelerine dayattığını iddia ediyor. OPEC ve “OPEC +” ülkeleri, ABD’nin suçlamalarını reddediyor, kararların teknik ve ekonomik temelde alındığını, piyasadaki dalgalanmanın önüne geçmek için bu adımı attığını savunuyor. Eğer petrol üretici ülkeler Viyana’da üretimi bir kez daha kısma kararını onaylanırsa Ekim ayından bu yana yapılan kesinti günlük 4,6 milyon varile çıkacak. Bu da küresel piyasalarda petrol talebinin yüzde 4,5’uğu anlamına geliyor.
Petrol fiyatları (En yüksek)
24 Şubat 2022: Ukrayna Savaşı başladı,
- Petrol fiyatı: 63,22 Dolar
8 Mart 2022: Petrol en yüksek seviyelerine çıktı,
- Petrol fiyatı: 119,6 Dolar
5 Ekim 2022: OPEC+ ülkeleri günlük üretimi 2 milyon varil azaltma kararı aldı,
- Petrol fiyatı: 86,8 Dolar
3 Nisan 2023: Mayıs itibarıyla günlük yaklaşık 1,6 milyon varil gönüllü kesinti yapılabileceği kararı alındı,
- Petrol fiyatı: 86,59 Dolar
2 Haziran 2023:
Petrol fiyatı: 76,62 Dolar
OPEC ülkeleri: Suudi Arabistan, Venezuela, Irak, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Libya, Nijerya, Cezayir, Kongo, Angola, Ekvador Ginesi, Gabon
OPEC + ülkeleri: Azerbaycan, Bahreyn, Brunei, Kazakistan, Malezya, Meksika, Umman, Rusya, Güney Sudan, Sudan
Shangri-La’da ABD-Çin çekişmesi
Uzak coğrafyada, Pasifik’te uzun süredir sular durulmuyor. ABD-Çin mücadelesi farklı boyutlarıyla devam ediyor. Şubat ayında yaşanan “casus balon” krizinin ardından Washington bir taraftan özellikle Güney Çin Denizi’nde askeri pozisyonunu korumaya bir taraftan da Pekin ile diyalog kanallarını açmaya çalışıyor. Ancak Çin bu çabalara ‘ABD bölgede ulusal güvenliğimize tehdit oluşturuyor’ diyerek karşılık vermiyor.
İki dev güç arasındaki gerilim Singapur’da yapılan Shangri-La Diyalog toplantılarına da yansıdı. (Kanada’daki Halifax, Almanya’daki Münih Güvenlik Konferansı gibi Shangri-La Diyaloğu da Pasifik’te bölgesel güvenlik konularının ele alındığı en prestijli toplantılarından.) Çin Savunma Bakanı General Li Shangfu ve ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in kısa süreli sohbetinin dışında Çinli Bakan’ın bu toplantı marjında Austin ile görüşmeyi reddetmesi bunun en somut sonucuydu. Zira Şubat ayındaki ‘casus balon’ krizinin ardından geçtiğimiz günlerde Güney Çin Denizi’nde ABD Hava Kuvvetleri’yle Çin Hava Kuvvetleri karşı karşıya gelmişti ve taraflar bu olayın gölgesinde bu toplantıya gitmişti. İki ülke yetkililerinin Singapur’da verdiği mesajlar da bu gerilimin kısa sürede bitmeyeceğinin işaretiydi.
Çekişmenin temelinde yatan
ABD Çinli uçakların tehlikeli manevralar yaptığını söylemiş, Çin tarafı ise ‘gerilimi ABD’nin başlattığını’ iddia etmişti. Austin, Singapur’daki toplantıda ‘Çin havada ve denizde tehlikeli adımlar attığını’ söyledi, ‘akşam yemeğinde samimi bir el sıkışma, sağlam bir taahhüdün yerini tutamaz’ dedi. Çin Savunma Bakanı General Li de ‘Tayvan için güç kullanmaktan çekinmeyeceklerini’ ifade etti. Pekin, ‘Çin’i çevrelemek için Tayvan’ı kullanma girişimlerine asla müsamaha göstermeyeceğiz’ pozisyonunu da tekrarladı.
Bu çekişmelerin temelinde yatan temel küresel mücadeleyi hatırlatarak bitirelim. Çin açısından Malaga Boğazı’nın kontrolünü elinde tutmak, enerji güvenliği açısından hayati önemde…Rusya ve İran’dan enerji ihtiyacını karşılayan Pekin yönetimi, Güney Çin Denizi’ndeki her türlü istikrarsızlığın önüne geçmeye çalışıyor. Bu çerçevede ABD’nin bölgedeki askeri varlığını artırarak ve Tayvan’ı kullanarak bölgeyi istikrarsızlaştırdığını düşünüyor. Çin, ABD’yi bölgede sadece enerji güvenliği açısından değil, en büyük ticari hedefi olan ‘Tek yol tek kuşak’ projesi için de risk olarak görüyor. ABD’ye karşı Çin ve Rusya’nın kurduğu ‘stratejik işbirliğinin’ gerisinde de bu mücadele yatıyor.
‘Casus balon’ krizi neydi?
- Şubat 2023: ABD hava sahasında Çin’den gelen şüpheli balon tespit edildi,
- ABD, Çin’in “Meteorolojik faaliyetler için kullanılan bir sivil hava aracı” açıklamasını reddetti
- ABD savaş uçağı balonu vurdu