Salgın öncesine dönüş
Bu hafta dünyanın geleceği Mısır’da tartışıldı. 2022 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP27) Şarm El-Şeyh’te yapıldı. Tablonun pek de parlak olmadığı konferans sırasında açıklanan “Küresel Karbon Bütçesi” ile bir kez daha görüldü. Bu rapora göre fosil yakıtların yaydığı karbondioksit miktarı 2022’de geçen yıla göre yüzde bir artacak. Toplam küresel karbon emisyonlarının 40,6 milyar ton olacağı öngörülüyor. Özetle dünya, karbon emisyon salınımında pandemi öncesine dönüyor.
Ülke dağılımına bakıldığında 2022’de dünyayı en çok Hindistan’ın kirleteceği görülüyor. Emisyonlar Çin’de ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde az da olsa düşecek. Listede Türkiye ise karbon emisyon salınımı listesinde 14.sırada. Bu gidişat ile dünyanın Paris İklim Anlaşması’ndaki hedefleri tutturma ihtimali yüzde 50.
Ülkelerin emisyon yayılımı:
(Küresel Karbon Bütçesi Raporu-2022 tahminleri)
Hindistan: Yüzde 6 artacak
ABD: Yüzde 1,5 artacak
Çin: Yüzde 0,9 düşecek
AB: Yüzde 0,8 düşecek
Dünyanın geri kalanı: Yüzde 1,7 artacak
İklim içinde siyaset
Liderler, Şarm el Şeyh’te ikili görüşmeler de yaptı. O görüşmelerde Batılı liderlerin gündeme taşıdığı dikkat çeken bir isim vardı. İngiliz ve Mısır çifte vatandaşlığını taşıyan yazılımcı, blog yazarı, aktivist Alaa Abd El-Fettah. El-Fettah, yanlış bilgileri yaydığı gerekçesiyle tutuklanmış ve beş yıl hapse mahkûm edilmişti. 2 Nisan’dan bu yana da açlık grevinde. El-Fettah, İngiliz milletvekillerinin kendisini ziyaret etmelerine izin verilmediği gerekçesiyle de geçen pazar günü su içmeyi kestiğini açıkladı. Mısırlı yetkililer “El-Fettah’ın sağlık durumunun iyi olduğunu, hastaneye sevk edilmesine gerek olmadığını” duyurdu ama ailesi için bu açıklama yeterli olmadı.
Mısır’daki ikili toplantılarda hem ABD Başkanı Joe Biden hem de Birleşik Krallık’ın yeni Başbakanı Rishi Sunak Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah Es-Sisi ile yaptıkları görüşmede El-Fettah’ın durumunu gündeme getirdiler. Mısır Devlet Başkanı özelde El-Fettah’ın durumuna, genel olarak da Mısır’daki insan hakları ve demokrasi sorunlarına muhataplarını tatmin eden cevaplar veremedi.
El Fettah kimdir?
Alaa Abd El-Fettah geçmişte de pek çok kez tutuklanmış bir isim. 2011’deki Arap Baharı’nda Hüsnü Mübarek’i deviren gösterilerde güvenlik güçlerine mukavemetle suçlanmıştı. 2013’te yeni anayasa çalışmaları sürerken, parlamento dışındaki gösterileri organize etmekle suçlandı. 2015’te yeniden yargılandı ve 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 2019’da salıverildi. 2021’de bu kez internet ortamında yanlış bilgiler yaydığı ve ulusal güvenliği tehlikeye attığı gerekçesiyle bir kez daha beş yıl hapis cezasına çarptırıldı.
O tarihten bu yana Birleşik Krallık Parlamentosu milletvekilleri El-Fettah’ı cezaevinde ziyaret etmek için talepte bulunuyor, ünlü yıldızlar İngiltere Başbakanına konuyla ilgili mektuplar yazıyor.
Z kuşağı ve bireysel silahlanma
ABD ara seçimleri bu hafta yapıldı ve Kongre üyeleri yavaş yavaş belli olmaya başladı. Kongre’nin yeni dönemde en dikkat çeken ismi hiç kuşkusuz Maxwell Frost. Florida’nın 10. Bölgesinde rakibine 18,6 puan fark atarak ipi göğüsleyen Frost 25 yaşında ve Temsilciler Meclisi’nde “Z kuşağından” seçilmiş ilk isim. Ancak hikayesi, bu özelliğinden çok daha dikkat çekici.
Frost göçmen bir ailenin çocuğu. Anneannesi 1960’lı yıllarda Küba’dan Florida’ya yerleşti. Ancak biyolojik annesi uyuşturucu satıcılığında yakalandı dahası maddi durumu iyi olmadığı için Frost’u evlatlık verdi. Alt gelir grubunda yaşayan Frost üniversite okuyamadı, geçimini sağlamak için Uber şoförlüğü de yapmış bir isim.
Frost’un siyasete atılma sebebi ise mâruz kaldığını söylediği polis şiddetti ve siyahi topluma dönük silah şiddetiydi. 25 yaşındaki Frost, 2012’de 20 öğrenci ve altı yetişkinin hayatını kaybettiği Sandy Hook İlkokulu’ndaki saldırının ardından “silah şiddetine” karşı eylemlere başladı. Ülke genelinde “Hayatlarımız için” protestolarını düzenleyen isim olarak öne çıktı. Bireysel silahlanmaya karşı sokakta kalabalıkları örgütleme başarısını gösteren Frost’un ABD Kongresi’nde güçlü bir duvara çarpmasına kesin gözüyle bakılıyor. Zira ABD’de küresel silah şirketleri sadece hükümet politikasını belirlemiyor, aynı zamanda kampanya süreçlerinde yaptıkları bağışlarla kongre üyelerini de daha seçilmeden boyunduruk altına alıyorlar.
Grossi İran’a gidiyor
Ukrayna Savaşı’nın gündemin en üst sırasında olduğu küresel siyasette, derinden ama dikkatle izlenen bir diğer gelişme de İran ile ilgili. Birleşmiş Milletler bir süredir İran’ın – ABD’nin tek taraflı çekildiği nükleer anlaşmadan sonra- uranyum geliştirdiği iddialarını araştırmaya çalışıyordu. Bu hafta nihayet İran, Atom Enerjisi Ajansı yetkililerinin İran’a gelmesini kabul etti. Ziyaretin 20 gün içinde yapılması planlanıyor. Haftaya Atom Enerji Kurumu’nda yönetim kurulu toplantısı olacak. Direktör Rafael Grossi’nin orada vereceği mesajlar bundan sonraki sürece ışık tutacak. İran geçen hafta Viyana’ya bir heyet göndermiş ancak taraflar arasında nükleer programın incelenmesine dair konulardaki ihtilaflar giderilememişti. İran hipersonik füze geliştirdiğini duyurmuş, bu açıklama da ülkenin nükleer programıyla ilgili endişeleri artırmıştı.
