Ek protokol sorunu

MOSKOVA


Başbakan Bülent Ecevit'in Rusya gezisinde Ankara'nın beklentisi teröre karşı işbirliği, Moskova'nın beklentisi ise Mavi Akım ek protokolü.
Moskova'nın mutlaka imzalanmasını istediği ek protokol konusunda henüz tam mutabakat sağlanmış değil. Protokolün imzalanıp imzalanmayacağı büyük ölçüde Başbakan Ecevit ile Rusya Federasyonu Başbakanı Putin arasında yarın yapılacak olan görüşmeye bağlı.
Ankara, protokolün imzalanmasında Moskova kadar istekli değil. Nedeni, başta ABD olmak üzere Azerbaycan ve Türkmenistan'ın muhalefeti. Türkiye'nin eğilimi, Mavi Akım ek protokolünü, Bakü - Ceyhan boru hattı anlaşmalarının imzalanacağı AGİT zirvesi sonrasına bırakmak.
Moskova ise Ecevit'in bu ziyaretinde ek protokolün imzalanmasını istiyor. Ruslar, 19 Aralık'ta yapılacak seçimlerle Duma'nın yapısının değişebileceğini de gerekçe olarak gösteriyorlar ve bir an önce ek protokolün imzalanması konusunda baskı yapıyorlar.
ABD'nin muhalefeti, Mavi Akım projesini durdurabilir mi?
Hayır. Başbakan Ecevit, 1997'de imzalanan Mavi Akım projesinin gerçekleşmesini savunuyor. İşin esasına dönük bir olumsuz düşüncesi yok. Ancak, ek protokolün imzalanması konusunda Ankara aceleci davranmak istemiyor.
Ek protokolde ne var?
Rusların istediği Karadeniz'in altından döşenecek boru hattının Türk karasularına girdiği noktadan Samsun limanına kadar olan 12 millik bölümünün yapımı, bakımı, onarımı ile ilgili çalışma ve malzemelerin vergi dışında tutulması. Rusya'nın istediği vergi kolaylıklarının sağlanması, TBMM'den geçen çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmasının Bakanlar Kurulu'nca yürürlüğe konulmasına bağlı.
Türkiye, bu büyük projede söz konusu vergi kolaylığını sağlayabilir. Ancak, AGİT zirvesi öncesinde ABD, Azerbaycan ve Türkmenistan'ı soğutmak istemiyor.
Projenin esasına gelince. Başbakan Yardımcısı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer, uçakta yaptığımız sohbette Ankara'nın 3 ilkeyle hareket ettiğini söylüyor:
1- Türkiye'nin gaz ihtiyacı sabit verilir,
2- Türkiye bölgede tek gaz alıcısı ülke durumundadır,
3- Türkiye, menfaatlerini korumak zorundadır.
Bu 3 ilkeyle bakıldığından Türkiye'nin 2010 yılında 55 milyar metreküpe çıkması beklenen gaz ihtiyacını karşılamak için Mavi Akım projesini de, Hazar geçişli Türkmen gazı projesini de gerçekleştirmesi gerektiğini vurguluyor. Bu nedenle, ABD'nin, Azerbaycan'ın ve Türkmenistan'ın tepkilerinin yersiz olduğunu belirtiyor.
Ek protokol konusunda ortaya çıkan pürüzler, Devlet Bakanı Rüştü Kazım Yücelen'in 3 gündür Moskova'da yürüttüğü KEK toplantısını da etkilemiş görünüyor. Rus tarafı, Türk tarafının mal karşılığı gaz alımı taleplerini kabul etme eğilimi içinde. Ancak ek protokolde pürüz çıkabileceği haberi, Rus tarafının KEK toplantısında frene basmasına neden olmuş durumda.
Moskova'nın, Ankara'nın ekonomik ve ticari beklentilerine olumlu yanıt vermesinde ek protokolün kilit rolü oynayacağı anlaşılıyor.
* * *
TERÖRLE mücadele işbirliği konusu ise PKK ve Çeçenistan dosyaları olarak açılacak.
MİT Müsteşarı Şenkal Atasagun'un PKK'nın Rusya'daki faaliyetleri ile ilgili olarak masaya getireceği bilgi ve belgelere karşı Moskova'nın da Çeçenistan'ı gündeme getirmesi bekleniyor. Türkiye üzerinden Çeçenistan'a geçişler yapıldığı, bazı Türk kökenli militanların Ruslara karşı savaştığı iddialarının gündeme getirilmesi bekleniyor. Sonuçta, PKK ve Çeçenistan'ın adı geçirilmeden de olsa teröre karşı işbirliğini konu alan bir ortak bildirinin yayınlanması bekleniyor.



Yazara E-Posta: fbila@milliyet.com.tr