Anayasa’ya bir madde önerisi...
İmparator I. Justinianus daha 6. yüzyılda “kamu güveni doktrinine” imza atmış ve yasallaştırmıştı.
Hukuk tarihinde Justinianus önemli isimdir.
“Kamu güveni doktrini” olarak koyduğu yasa maddesi şöyle:
“Deniz, deniz kıyıları, hava ve akarsular, ortak kullanım olarak herkese açıktır.
Deniz kıyısı özel kullanıma tahsis edilemez.
Bu doğal kaynaklar kamu kullanımı içindir.”
……………
Dünya denizleri, okyanusları, ormanları, akarsuları, gölleri, havası leşe çevrilirken (Türkiye’de bu genellemenin dışında değil) 15 yüzyıl öncesinin yasal düzenlemesi için gıptadan öte kıskançlık hissediyorum.
O çağda hayatta olanların ve henüz doğmamış olanların temiz ve sağlıklı çevre haklarını güvenceye alan Justinianus’un yasal düzenlemesini saygıyla anıyorum.
21.yüzyılda yaşayan biz dünya insanları 6. yüzyıldan gerideyiz.
BÜYÜK SÖZLEŞME
1215 yılında İngiltere’de “Büyük Sözleşme (Magna Carta)” imzalanmıştı.
Papa III. Innocentius, Kral John ve İngiltere’nin toprak sahibi asilleri (baronları) arasında imzalanan bu anlaşma, “egemenin yani Kralın keyfi kullandığı yetkileri” elinden alıyordu.
……………...
Justinianus’un kamu görev doktrini ve Magna Carta’nın hükümleri günümüz demokrasilerine uzanan yolculuğun ilk kilometre taşlarıdır.
Ve… Mavi gezegenimizin barbarca, vandalca yağmalanışı karşısında işte o iki kilometre taşının gene devreye girebileceğini görüyoruz.
………………
Washington Post, “Amerika’nın Montana eyaletindeki gençlerin elde ettikleri çok önemli bir mahkeme kararını” sayfasına taşıdı.
Bu karar yer küredeki gençlerin kendi devletleri içinde “iklim değişikliğiyle, temiz hava, temiz su, temiz denizle isteklerine” rehberlik edebilir.
“Fosil yakıtlarına” karşı Montana gençleri “önceliğin çevre duyarlığı olması” yolunda bir kararı mahkemeden çıkarttılar.
Son aşama “eyalet yüksek mahkemesinin de bu kararı onaylaması…”
Montana mahkemesinin kararı “Eyalet Anayasa’sındaki açık bir güvenceye” dayanmakta.
160 ÜLKE
ABD’nin önemli eyaletlerinin anayasalarında da bu “kamu güveni doktrinini” güvenceye alan maddeler var.
Hatta…
Sadece “temiz hava” değil “temiz ve sağlıklı su” hakkını da kapsıyor.
…………….
İmparator I. Justinyanus’un yasalaştırdığı “Kamu Güveni Doktrini hükümetlerin yaşamsal doğal kaynakların egemeni değil emanetçisi olarak hareket etmelerini ve onları, gelecek nesiller adına korumaları gerektiğini” düzenliyor.
Bu tür davaların Amerika’da ve dünyada gençlerin açacağı davalarla küreselleşmesi beklenebilir.
Çünkü…
160 ülkenin Anayasası’nda bu düzenleme yer almakta.
İŞARET FİŞEKLERİ
Hollanda, Pakistan ve Kolombiya’daki bazı son mahkeme kararlarında “gençlerin ve gelecek nesillerin güvenli bir gezegene sahip olma haklarını” vurgulayan
hükümler var.
Bunlar da işaret fişekleri.
……………..
Gelecek nesillerin haklarını tanıyarak sadece “iklim” değil, “eğitim, genetik mühendisliği, nükleer atıklar, yapay zeka” gibi diğer konularda da yargının alacağı kararların, siyasi iktidarları yönlendirebileceği sürecin başındayız.
YAZ KABUSLARI
Bu yaz ölümcül sıcak hava dalgalarını, kıyamet habercisi gibi orman yangınlarını, ısınan denizler ve okyanuslar da canlı türlerinin yok oluşunu ya da göçlerini, kutuplarda buz dağlarının korkunç erimelerini, fırtınaların, kasırgaların dehşetini yaşadık.
Bunların birbirini tetikleyerek devleşeceği yarınların kabusunu hayal edebiliyoruz. Doğanın kopma noktaları hızla yaklaşıyor.
……………….
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “yeni bir Anayasa gereğinden” söz etti.
“Kapsayıcı bir sivil anayasa” dedi.
“İklim değişimi, gezegeni kurtarma genelinde Türkiye’nin kıyılarını, sularını, denizlerini, ormanlarını, akarsularını, havasını kurtarma” özelini de içeren bir anayasa maddesi -sayfaya koyduğum karikatürde gibi- “can simidi” olur.
Yeni bir anayasa gerçekleşir mi bilemem.
Ama…
“Kamu” güveni doktrinini düzenleyen bir madde mevcut anayasaya eklenebilir.
Zaten “kıyılar” için bazı düzenlemelerin yer aldığı Anayasa’da kapsamlı bir iklim maddesi tarihi iz bırakır.
Filenin Sultanları, Avrupa Şampiyonu Kupasını kaldırdılar. Yürekten kutluyorum.
Büyük mutluluk duyuyorum.