GÜNDEMDE Çamlıca tepesi ve Çankaya tepesi...
Çamlıca’nın camii, Çankaya’nın başkanlık mimarisi...
Konuşulan “a la turca” başkanlık sistemi...
Anayasa profesörü Ergun Özbudun AK Parti’nin önerdiği “Türk işi” başkanlık sistemi için “ne başkanlık ne de yarı başkanlık... İkisine de aykırı” yorumunu yapıyor. (*)
Prof. Özbudun’la konuşmamızda bu söylemini -özetle- şöyle açtı:
Bu öneride başkana parlamentoyu fesih yetkisi öngörülüyor.
Oysa...
Başkanlık sisteminde, başkanın böyle bir yetkisi yoktur.
Yarı başkanlık sisteminde hükümetin parlamentoya karşı sorumluluğu vardır.
Bunda o sorumluluk da düzenlenmemiş.
Hükümetin parlamenter olmayan bakanlarla kurulacağı ve parlamento tarafından düşürülemeye-ceği bir sistem...
Parlamen-to, sadece başkanı görevden alabiliyor.
................
Gerçekten ne başkanlık ne de yarı başkanlık sistemine benzemeyen “made in Turkey” bir oluşum.
Bununla beraber bazı diğer sistemlerde olmayan “emniyet subapları” da dikkat çekici.
Başkan ve milletvekili aynı tarihte yapılacak.
5 yıl süreyle seçilecekler.
Başkan parlamentoyu fesih ederse ya da parlamento başkanı görevden alırsa her ikisi için de seçim yapılacak.
Böylece parlamentoyu fesih yetkisiyle başkanın, başkanı görevden alma yetkisiyle ise parlamentonun istismarı önlenmek isteniyor.
İlk bakışta, düz mantıkla doğru. Ama...
Tersini de düşünün.
Başkan sırf kendisinin de koltuğunu kaybetmemesi için -çok gerekli olsa bile- parlamentoyu feshetmeyebilir.
Parlamento da seçimlere gitmemek için ne olursa olsun başkanı görevden almayabilir.
................
Başkanlık ve yarı başkanlık sistemlerinde bu maddelerin neden yer almadığı iyi düşünülmeli.
BİZİMKİ PARLAMENTER SİSTEM DE DEĞİL
ANLAŞILDI...
Başkanlık da, yarı başkanlık da “Türk işi” olsa bile Türkiye’nin üstüne oturan modeller değil.
Ama...
Mevcut 1982 Anayasası ile düzenlenen “parlamenter sistem” de sanki “parlamenter model” mi?
Değil...
12 Eylül koşullarının sonucu olarak cumhurbaşkanı -olmaması gereken- yetkilerle donatılmış bulunmakta.
Neredeyse “yarı başkanlık sistemindeki cumhurbaşkanı yetkilerine çok yakın” bir donanım...
Bu yetkiler sisteme 12 Eylül’ün Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Evren’in cumhurbaşkanı seçileceği öngörülerek eklenmiş olmalı.
Aslında...
Cumhurbaşkanını “başkanlık sistemi” yetkileriyle donatmak yerine 1982 Anayasası’ndaki zamanın gerekleri nedeniyle verilmiş olan yetkiler aşağı çekilmelidir.
YÖNETEBİLİR DEMOKRASİ
BAŞBAKAN Erdoğan’ın istediği “başkanlık sistemi” istikrarı sağlamak gerekçesine dayandırılıyor.
Soru şöyle:
Türkiye yamalı bohça koalisyon hükümetlerinden çok çekti.
Yönetebilir demokrasi yani istikrar için başkanlık sistemi bu nedenle de gerekli.
Halk başkanı seçecek.
Başbakan olmayacak.
Milletvekilleri bakan olmayacak.
Başkan, Meclis dışından bakanlar kurulunu oluşturacak.
Böylece koalisyon hükümetleri riski kalmayacak.
..................
Ya parlamento, başkanın siyaset karşıtlarının çoğunluğuna geçmişse?
Başkan, istediği yasaları geçiremiyorsa?
Böyle durumlarda Meclis’te milletvekilleri sistemin işleyişini bloke edebilirler.
Yani...
Başkanlık ya da yarı başkanlık da “yönetebilir demokrasinin” kesin formülleri değil.
Yarı başkanlık sisteminin uygulandığı Fransa’da cumhurbaşkanı böyle bir parlamento aritmetiği ortaya çıktığında kendini geri çekiyor.
Yetkilerinin bir kısmını kullanmıyor.
Amerika’da ise meclislerde “parti disiplini” çok daha gevşek.
Başkan önemli projeleri ve istediği yasalar için karşı partilerin parlamenterlerinden de oy alabiliyor.
Bizde bu iki “siyaset olgunluğu” da umut verici değil.
..................
Peki...
“Koalisyon hükümetleri kaderimiz mi olacak?”
Demokrasi siyasetine bakın.
Tek parti iktidarları uzun süreler yaşandı.
- Demokrat Parti 10 yıl.
- Adalet Partisi 6 yıl.
- Anavatan Partisi 9 yıl.
- AK Parti şimdiden 10 yıl.
..................
62 yıllık demokrasi tarihinin 35 yılı tek parti iktidarlarıyla geçmiş. 6 yılı darbe ve muhtıra hükümetleriyle.
Sadece 21 yılı koalisyon hükümetleriyle.
Yani...
“Kaderimiz -mutlaka- koalisyon değil... Demokrasimizin göbeği koalisyonlarla kesilmiştir sanılmasın.”
..................
(*) Taraf gazetesi 23 Kasım 2012