Depremde Şili modeli
Şili, 1960’da 9.5 büyüklüğünde bir depremle sarsıldı. 20’nci yüzyılın -belki de yakın tarihin- en büyük depremiydi.
Sadece depremin hasarı değil, sonrasında oluşan tsunamiler de
art arda felaketlere neden oldu.
15 saat sonra 10 bin kilometre uzaklıktaki Hawaii Adaları’na da 11 metre yükseklikte dalgalar vurdu.
Milyarlarca dolarlık hasara neden oldu.
61 kişi öldü.
22 saat sonra ise Japonya’nın ana adası Honşu’ya vardığında dalgaların yüksekliği 5 buçuk metreye inmişti.
Ama gene de 2 bine yakın evi yıktı.
138 kişi öldü.
Dalgalar Filipinlere de uzandı, 32 kişi öldü.
Kaliforniya’ya vardığında dalgalar artık 1.7 metre yüksekliğe inmişti.
O kadarı bile San Diego ve Long’da tekneleri batırdı.
Rıhtımlara büyük hasar verdi.
Dahası…
İki gün sonra depremin merkezi Şili’nin göller bölgesindeki Cordon Caulle yanardağı 40 yıllık sakinliğin ardından patladı.
Lavlar püskürttü.
………………..
Bugün Şili “Japonya’yla birlikte fay hatları üzerinde kurulmuş olmalarına rağmen depreme en iyi hazırlanmış iki ülkeden biri.”
DEPREMLER ÜLKESİ
1960’daki 9.5 büyüklüğündeki deprem “Doğu Pasifik Okyanusu’nun dibinde Nazca Levhası’nın altına” doğru uzanmakta ve zorlamaktadır.
Burada sıkıştırma kuvvetinin oluşturduğu stres, kayaların kırılmasıyla serbest kalıyor.
Şok her yöne doğru hareket eden deprem dalgaları yaratıyor.
…………………
Benzer nedenlerle 2004’te 9.1 büyüklüğünde Hint Okyanusu depremi yaşandı.
Tsunamiler oluştu.
En az 225 bin can kaybı kaydedildi.
2011 Japonya depremi ise 9.0 büyüklüğündeydi.
19 bin 300 kişi öldü.
Japonya’nın Fukuşima Daiçi Nükleer Enerji Santrali’ni harap etti.
“Dünyanın ikinci en ciddi nükleer acil durumuna” neden olan bir tsunami yarattı.
Şili’nin Valdivia sakinleri, 22 Mayıs 1960’ta 9.5’lik büyük Şili Depremi’nin neden olduğu devasa bir çatlağı inceliyorlar.
ATEŞ ÇEMBERİ
Japonya’nın depreme nasıl hazırlandığını, 7-8-9 büyüklüğünde depremlerle sallanırken çok katlı gökdelenlerin hiçbirinin yıkılmadığını, can kaybı olmadığını biliyoruz.
Yanı sıra…
“Şili’nin de periyodik depremlerden dersler aldığını ve artık çok az kayıplarla büyük sarsıntıları atlatabildiğini” söyleyebiliriz.
Fay hatlarının çevrelediği, sık sık depremlerin yaşandığı, volkanik patlamaların kaydedildiği Şili, BBC News’a göre “Ateş Çemberi” olarak biliniyor.
Örneğin…
Şili’nin güney kıyıları 2010 yılı şubat ayında 8.8 büyüklüğündeki depremle sarsıldı.
30 milyar dolarlık hasar oluştu.
Ancak can kaybı sayısı sadece 500 dolaylarındaydı.
1 Nisan’da ise Şili 8.2 büyüklüğünde depremle bir kez daha sarsıldı ama can kaybı sadece 6’ydı.
BİLİNÇLİ TOPLUM
New York Times gazetesi depremde can kaybının “az olmasının” nedenlerini 7 maddede sıraladı.
Ancak…
Coğrafi konumla ilgili olanları çıkartıyorum. Önemli olanları şöyle…
Katı inşaat kuralları
Yoksul ve gelişmekte olan ülkelerde büyük depremler büyük can kayıplarına neden oluyor.
Çöken binalar, köprüler ve barajlar nedeniyle can kaybı sayısı yükseliyor.
Şili’de de durum böyleydi.
Fakat son yıllarda ülkenin ekonomik durumu iyiye gittikçe, inşaat sektörü de gelişti.
Yapılaşmalarda zorunlu standartlar yükseltildi.
Ülke, deneyimlerinden ders çıkarttı.
“Kaliforniya’dakine eşit yapı güvenlik kuralları” uygulanmaya konuldu.
Bunlar çok iyi denetlendi.
Şili’deki modern binaların depreme dayanıklılığı çağdaş standartlara yükseldi. Burada halkın ve STK’ların da devletle iş birliği, diyalog içinde olduklarını, toplumda farkındalığın yükseldiğini belirtmeliyim.
Acil durum uygulamaları
Şili Ulusal Sismik Çalışmalar Merkezi 2010 yılından bu yana 7/24 aktif.
Bölgesel ofisler ve hükümetin acil durum merkezleri sürekli bilgi veriyor.
Kamu merkezleriyle özel kurumlar tam bir iş birliği içinde.
Okullarda eğitim
Hem okullarda hem mahalle örgütlenmelerinde sürekli tatbikatlar yapılıyor ve eğitim veriliyor.
Öğrenciler ve sivil halk deprem olduğunda hiç telaşlanmadan ne yapacaklarını biliyorlar.
Aileler ve çocuklar nerede buluşacaklar?
Nasıl tahliye edilecekler?
Hangi araçlar ve ekipler nerede devreye girecek?
Her şey planlı.
Fakat sadece kâğıt üzerinde değil.
Sürekli tatbikatlarla bilinçlenmiş durumdalar.
(Şu satırları okuyanlardan kaç kişi böyle bir tatbikattan, eğitimden geçti? G.C)
La Silla Gözlemevi, Şili
Depreme dayanıklı yarı evler (Villa Verde Konutları, Şili)
DEPREM KONUTLARI
Şili’de uygulanan deprem konutları da ilginç.
Mimar Aravena “yarı evler” diye anılan bir tasarıma imza atmış bulunuyor.
Fikir “deprem konutunun bir bölümünü inşa ederek, daha sonra kendilerinin doldurabileceği bir boşluk bırakarak, az parası olan insanlar için projeler tasarlamak.”
Bu konutlar düşük maliyetlidir.
Eğimli çatı muhafazasının bir tarafı kaplayan temel yapı, zemin katta mutfak, yemek alanı ve oturma odasının yanı sıra banyodan oluşan küçük bir ortak alan.
Birinci katta ise iki yatak odası, bir banyo daha.
Merdiven de dâhil.
Diğer taraf ise temeli ve çerçevesiyle birlikte boş bırakılıyor.
Evin sahibi burayı çok daha az bir masrafla kendi istediği gibi genişletebiliyor.
Birinci bölüm devlet yardımıyla… İkinci bölüm ise evi devralan ailenin kendi ihtiyaçlarına göre, kendi imkânlarıyla büyütmesi ilkesine dayalı.
44+44 metre kare. Mimar “Kalitesiz bir tam ev yerine kaliteli bir yarım ev” ilkesinden hareket ediyor.
Bunların örneklerini de sayfaya yansıttım.
………………..
Ağaç evler, son teknolojiyle karbon levhalarla yapılan evler de Şili de yıkımların olmaması amacıyla hizmete sokulmuş.
En önemlisi “halkın farkındalığı” ve “devleti yönetecek liderlerden, partililerden, belediyelerden depreme karşı hizmet istemekte”
kararlı oluşları.
