Gitme özürlüler

Güneri Cıvaoğlu

İngiltere'deki seçimlerin mağlubu Muhafazakar lider John Major, Downing Sokak 10 numaradaki Başbakanlık Konutu'nu terkederken, gazetecilere şöyle diyor:
"Perde indi. Artık siyaset sahnesinden çekiliyorum. Şimdi, partideki Genel Başkanlık görevimden de istifa edeceğim."
Türkiye'deki siyasi parti liderleri için söylenen "ya Allah'ın emriyle, ya süngü ucuyla giderler" sözünün ışığında Major'ın tavrı, ne kadar da farklı!..

"Major'ın istifası" mesajından, bizim seçim yitirme şampiyonu liderler, bir ders çıkarabildiler mi?
Hiç öyle bir belirti yok.

Başka örnekleri de sıralayalım. Belki Major'ın bıraktığı izi derinleştirir.
Yunanistan'ın Yeni Demokrasi Parti lideri Evert, son seçimlerde yüzde 38 oy aldı.
Bizdekilerin rüyalarında göremeyecekleri bu oy oranına rağmen, "yenildiği için" görevinden istifa etti.
İngiltere'de İşçi Partisi'nin daha önceki başkanı Neil Kinnock, iki kez seçim yitirince, Genel Başkanlığı bıraktı.
Almanya'da ise, sistem değişiktir.
Bir partinin Genel Başkanıyla, Başbakan adayı farklı olabiliyor.
Parti Genel Başkanları göreve devam etse de, seçim yitiren Başbakan adayları çekiliyorlar.
Örneğin...
Son 10 yılı aşkın sürede Hıristiyan Demokratlar karşısında seçim yitiren Sosyal Demokrat Başbakan adayları Schmidt, Rau, Lafontaine gibi...
Lafontaine, şimdi partinin Genel Başkanı, ama artık, yapılacak ilk seçimde, Sosyal Demokratlar'ın Başbakan adayı olarak o değil, bir başka isim ilan edilecek.

Siyasi etik ve olgunluk örnekleri de vereyim.
Wilson, İşçi Partisi lideri ve Başbakandı.
"Artık verimli olamıyorum. 60 yaşını geçtim" gerekçesiyle liderlikten çekildi.
Sum Nun, ABD'nin 25 yıllık senatörüdür.
Ona Başkan adayı gözüyle bakılıyordu.
Ancak...
Sum Nun da, "artık grafiğim aşağılara doğru gitmeye başladı. Yaşlanıyorum" gerekçesiyle aday olmadı.
Danimarka'da bir parti lideri sarhoş olarak otomobil kullanırken yakalandı. İstifa etti.
İsveç'te Başbakan Yardımcısı, sadece devlet hizmetlerinde kullanılması kaydıyla kendisine verilen kredi kartını, çok küçük, adeta sembolik bir miktarda özel ödemesi için kullanmıştı.
Bir gün sonra harcama yaptığı miktarı, nakit olarak kredi kartı hesabına yatırdı. Fakat, yine de, görevinden istifa ettirildi.
İsrail'in eski ve ünlü Dışişleri Bakanları'ndan Eban, Birleşmiş Milletler toplantısına katılmak üzere New York'a gitmişti.
Kentin en pahalı ve asillerin gittiği oteli olan Piere Otel'de kalmıştı.
Gecesine 340 dolar ödediği için "ülkenin parasını böyle savuramazsın" suçlamasıyla karşı karşıya kaldı.

Prof. Duverger, başkanlık sistemlerini eleştirir.
Olağanüstü yetkilerle donanmış Cumhurbaşkanları için "seçilmiş krallar" deyimini kullanır.
Gerçekten...
Hükümeti azletmek, Meclis'i feshederek ülkeyi seçime götürmek ve kanun ve hükümet gücünde Cumhurbaşkanı kararnameleriyle olağanüstü durumlarda ülkeyi tek başına yönetmek, Anayasal yetkileridir.
Duverger'in kullandığı "seçilmiş krallar" deyimi yerindedir.
Türkiye'ye gelince...
Cumhurbaşkanı, hayli budanmış ve birkaç yetki dışında - neredeyse - simgesel hale gelmiş konumuyla, herhalde bir seçilmiş kral değildir.
Ülkenin bütün kurumlarında ve yakın tarihinde izlerine karşın Demirel, gene de, bir yerde durmak zorunda kalıyor. Daha ileriye adım atamıyor.
Çünkü, bunalımı çözecek somut yetkileri yok.
Buna karşın, Türkiye'nin seçilmiş kralları, parti liderleridir.
Necmettin Erbakan, 28 yıldır parti lideri...
O liderken, 2 kez ihtilal oldu. Partisi kapatıldı. Kendisi sürüldü.
3 kez yokuş aşağı indiğini ortaya koyan seçim yenilgileri aldı.
Ama hep yerinde kaldı.
Mesut Yılmaz ve Tansu Çiller, Genel Başkan olduklarından beri her seçimde yeniliyorlar.
Deniz Baykal, henüz 1 kez seçim yenilgisi alan lider. Fakat ülkeyi seçimlere götürmek gibi bir yönlendirmenin sorumlusu.
Ecevit, 1977'den bu yana 20 yıldır, başında bulunduğu partilere seçim kazandıramadı. İktidar olamadı.
Fakat... Hepsi yerlerindeler. Kıpırdamaları mümkün değil.
Allah, ecelden de, süngü ucundan da korusun.
Ama kimileri de, artık "perde" demeyi öğrenebilseler.