Hangisi sağlam para?
New York'tan "kriz" izlenimlerine devam... Bankalarda, kurumlarda, hatta bireylerde "hangi para sağlam" sorusu...
Euro'ya güven azaldı.
İngiltere çatırdıyor. Ama... Sterlin gene de "arkasında güçlü devlet olduğu için" kara senaryoların ilk sırasında değil. Zaten devletin 200 milyar sterlin tutarında bankalara yardım paketi bunun bir kanıtı...
Fakat... "Hibe" değil.
"Ne zaman geri ödeneceği belli olmayan bir savurgan himaye" de değil.
Hazine, para katkısı yaptığı ve yapacağı bankalardan hisse alacak.
Böylece... Vergi ödeyenin parası karşılığını bulacak ve buharlaşmayacak.
İsviçre sorunu
New York'ta konuştuğum para piyasasının gurularından biri, krizin Avrupa'daki halkalarından İsviçre için "düşündürücü" söylemini kullandı.
Çünkü... Son tahlilde kendi bankalarının arkasında devletin durma kararı ve bunun "yatıştırıcı psikolojik etkisi" önemli.
İsviçre bankacılık sistemi İsviçre devletinin destek kapasitesinden çok daha büyük hacimde. Bu oran neredeyse "1'e 4..."
Yani... İsviçre devleti "Ben bankacılık sistemimin tüm mevduatlarının ve pozisyonlarının arkasındayım" açıklamasını yapsa bile gücü ülkenin bankacılık sistemi, varlıklarının ve risklerinin ancak 4'te 1'inde kalacağı için etkili olamayabilir.
Tabii... "İsviçre bankalarına güvenmeyin" gibi bir anlam çıkarılmasın.
Sadece bir durum analizidir bu.
İsviçre bankalarındaki Arap paraları, petro-dolar yığınakları, ABD'nin ve dünyanın büyük zenginlerinin -çoğu kayıtdışı- para stokları kolay kolay çekilmez... Devlet güvencesinden de sağlam sayılabilir.
Ama gene de "düşündürücü" söylemi bir kenara yazılmalı.
EURO, KAYGAN ZEMİNDE
Arkasında sağlam devlet olması, bir paranın ve bankacılık sisteminin böyle krizlerde avantajı...
Örneğin... New York'ta konuştuğum bankacılık gurusu, "şimdilik Japon yeninin daha az riskli olduğunu" söyledi.
Çünkü arkasındaki Japon devleti güçlü.
Ayrıca... Japon ekonomisi birkaç kriz geçirdiği için artık deneyimlerle kendini daha sağlama aldı.
Buna karşılık... "Euro kaygan zeminde..." Arkasında "sağlam ve büyük devlet" yok.
Brüksel'deki "Komisyon Başkanlığı", sözümona "Devlet Başkanlığı" ama plastik bir statü.
O nedenle krizin henüz ulaştığı Avrupa'da daha gerçek tahribat başlamadan bile, euro aşağıya kaymaya başladı. Krizin kaynağı Amerika'nın parası dolar ise tırmanışta. Bir hamlede sisteme 700 milyar dolar enjekte etmek, ancak ABD gibi bir süper büyüğün yapabileceği şey.
Dahası... ABD bireylerinin ve kurumlarının başka ülkelerdeki paralarını geri getirmeleri halinde yüzde 5 gelir vergisi indiriminden yararlanacakları ilan edildi, ülkeye 342 milyar dolarlık dönüş oldu. Müthiş bir potansiyel.
Şimdi de ülkeye geri getirilecek paralardan yüzde 35 oranındaki gelir vergisinin alınmayacağı açıklandı.
Bu da Amerikan ekonomisine müthiş bir kaynak yaratabilir.
ABD, yaralarını kendi enzimleriyle, kendi salgılarıyla yalayarak tedavi ediyor.
NEJAT BEY İÇİN...
İstanbul Modern'de Nejat Eczacıbaşı anıldı. "Görünmez oluşunun" 15. yıldönümü bağlamında bir davet düzenlenmişti. Ardından İdil Biret'in konseri vardı. Nejat Bey, Türkiye'de en çok taklit edilen kişilerden biridir.
İKSV'yi yoktan var edişi diğer büyük özel kesim kuruluşlarına "festivaller" için esin kaynağı olmuştur.
Müze gibi evi ve resimleri de öyle... Nejat Bey, Avrupa'da bir yandan üniversitede kimya eğitimi alırken (sonraları kimya doktoru oldu) aynı süreçte konservatuvarda okuyordu.
İyi keman çalardı.
Şıktı. Göğüs cebindeki büyük mendilleri, küçük parmağındaki şövalye yüzüğü de büyük işadamları arasında model olmuştur.
Güzel konuşurdu.
İnceltilmiş yaşam lezzetlerinin de tanığıyım.
Türkiye iş yaşamı ve kültür tarihinde "kilometre taşı" hafif kalır, Nejat Bey, "bölüm başlığı"dır.
Üzerine ışık yağsın.