Alaaddin Çakıcı'nın avukatının " Türkiye'de idam cezası var, müvekkilimi Türkiye'ye göndermeyin" başvurusunun, hukuki dayanağı nedir.
Eğilelim:
Öykü 41 yıl önceye dayanıyor.
30 Kasım 1957'ye...
Dönemin Dışişleri Bakanı'na vekalet eden Büyükelçi merhum Melih Esenbel, suçluların iadesi bağlamında Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne şu yazıyı gönderir:
"Bay Genel Sekreter,
15 Ekim 1957 tarihli ve D/12 - 640 sayılı mektubunuza cevaben, AVRUPA SUÇLULARIN İADESİ SÖZLEŞMESİ'nin imzası sırasında, Türk Hükümeti'nin aşağıdaki kaydı ihtiraziyi (ihtiyat kaydını) dermeyan edeceğini, ittilalarına arz etmekle şeref duymaktayım.
'11. maddede mezkur teminat aşağıdaki prosedüre inhisar edecektir;
idam cezasına mahkum veya işlediği cürüm idam cezasını müstelzim bulunan bir suçlunun Türkiye'ye iadesinin mevzubahis olduğu ahvalde, kendisinden iade talep olunan ve mevzuatında idam cezası bulunmayan Akid Taraf bu cezanın müebbet hapse tahvili hususunda bir talepte bulunmaya selayetlidir.
Bu talep, Türk Hükümetince, ölüm cezalarını nihai surette tasdik eden Büyük Millet Meclisi'ne, iş bu merci bu mevzuda henüz karar vermemişse, arz edilecektir.'
En üstün sayılarımı ( - saygılarımı - denilmek isteniyor. G.C.) lütfen kabul buyurunuz Sayın Genel Sekreter."
Hariciye Vekili yerine
Melih Esenbel
AVRUPA SUÇLULARIN İADESİ SÖZLEŞMESİ'nin 11. maddesi ise şöyle:
"Madde 11- Talep eden tarafın, kanunda iade talebine sebep olan fiilin ölüm cezasını müstelzim olması namukabil, kendisinden iade talep edilen tarafın mevzuatında ölüm cezasının bulunmaması veya bu memlekette idam cezasının umumiyetle tatbik edilmemesi halinde, ancak talep eden taraf, ölüm cezasının infaz edilmeyeceğine dair talep edilen tarafa kafi teminat verdiği takdirde iade yapılabilir."
Hukuk terimlerinin ve dönemin ağır dilinin açıklamasını yapalım:
AVRUPA SUÇLULARIN İADESİ SÖZLEŞMESİ'nin 11. maddesine göre Türkiye Çakıcı'nın iadesini "idam cezasının umumiyetle tatbik edilmediği" ifadesine dayanarak isteyebilir.
Bunun için gene aynı maddeye göre Fransa'ya kafi (yeterli) teminatı vermelidir.
Türkiye maddeyi bu şekliyle kabul etmemiş.
"Suçlunun bulunduğu ülkenin, yani, Fransa'nın, Çakıcı için idam cezalarının müebbete (ömür boyu hapse) çevrilmesini isteme yetkisini kabul etmiş.
Ancak...
Bu isteğin yerine getirilmesini idam cezalarını onama yeri olan TBMM'ye sunacağını bildirmekle yetinmiş."
Bu durumda ne olacağı çok açık değil.
Eğer...
Merhum Esenbel'in ihtiyat kaydı dikkate alınmazsa - Çakıcı'nın idam edilmeyeceğine - dair Türkiye'nin vereceği yeterli bir güvence yazısı iadeyi sağlayabilir.
Ama...
Yeterli güvence nedir?
Türkiye'de hiçbir kurum yargının ve TBMM'nin iradesi yerine geçemeyeceği için durum karışık.
Genelde...
"Özellik ilkesi" uygulanıyor.
İadesi istenen suçlunun dosyaları inceleniyor.
Bu dosyalardan idamı gerektirmeyenler için yargılanması ve cezasını çekmesi için Çakıcı, Türkiye'ye gönderilebilir.
Ama...
Kesinlikle idamı gerektiren suçlar nedeniyle sorgulanamaz, yargılanamaz.
Diğer dosyalar nedeniyle mahkum edilirse cezasını çektikten sonra önünde 45 günlük bir süre vardır.
O süre içinde - kendi iradesiyle - Türkiye'yi terketmediği takdirde - idam cezasını gerektiren dosyalar - açılabilir.
Çakıcı, idamı istenerek yargılanabilir.
Bunu sağlamak için Çakıcı'ya pasaport vermemek ya da vize almasını engellemek gibi durumlar 45 günlük süreden sonra yargılama sürecini başlatmaz.
Tabii...
Bütün bunlar teori.
Takdir yetkisi Fransız yargıçlarına ait olmakla beraber sonucun oluşmasında iki etken ağırlık koyacak.
1- Dosyaların eksiksiz hazırlanması ve gönderilmesi. Türkiye'ye iade edildiği takdirde suçlarına uygulanacak yasa maddelerinin tam olarak gösterilmesi...
Suçun işlendiği yer, zaman ve tanımın, tanıkların, bulguların, kanıtların dosyada yer almaları.
Fransa Mahkemesi'nin isteyebileceği - ek bilgilerin - verilmesi.
2- Türkiye'nin diplomatik girişimlerini yoğunlukla yapması. En azından Türkiye'de suç işleyen bir Fransız için Ankara'daki Fransa Büyükelçiliği'nin, Fransa Adalet ve İçişleri bakanlıklarından gelen bürokratların çabalarını, Türkiye'nin de göstermesi...
Yazara E-Posta: g.civaoglu@milliyet.com.tr