IŞİD’le “İslam’da mezhep savaşları” için bir pencere aralayayım.
“İran coğrafyasının 5 yüzyıl öncesine kadar Sünni olduğuna” açılan pencereyi...
......................
İran’da Müslümanlık 7’nci yüzyılda Arap fetihleriyle kabul edilmişti.
8 yüzyıl sonra, 16’ncı yüzyılda, Safevilerin o coğrafyaya egemen olmasıyla Şiilik süreci başladı ve tamamlandı.
Bugün “Sünni” İslam’a karşı en zorlu mücadeleyi veren İran düşünün ki 8 yüzyıl boyunca Sünniliğin merkeziydi.
Yani...
8 yüzyıllık Sünni geçmişi olan İran’ın “Şiiliği” 4-5 yüzyıl.
......................
Burada bir parantez...
Gerçi, Safevilerin o coğrafyaya egemen olmasıyla halka Şiiliği dayattıkları ve Sünni halkı kırdığı, Sünni olan her şeyi yok ettikleri 16’ncı yüzyıla kadar, gene de Kaşan, Kum ve Gilan şehirlerinde Şii topluluklar vardı ama yaygın ve baskın egemen inanç Sünnilikti.
İran toprakları Sünni Müslümanlığın kalesi “entelektüel İslam’ın” merkeziydi.
İşte birkaç örnek:
İmam Gazali, Abdülkadir Geylani gibi tasavvuf âlimleri... Molla Camii, Feridüddin Attar gibi şair ve hadis derleyicileri...
3 BÜYÜK GÜÇ
ŞAH İsmail (1501-1524) döneminde Safeviler İran’ı fethetti.
Şiiliği “resmi mezhep” olarak ilan etti.
Yani...
“İsnaeşeriyye (12 İmam Şiiliği)” ve “Mehdi Bekleyişi...”
Osmanlı ise bunun tam tersini yaptı.
Yavuz Sultan Selim’in halifeliğiyle birlikte “Sünnilik resmi mezhep” oldu.
Şiilerin ve Alevi Türkmenlerin üstüne gidildi.
Özbeklerin egemen olduğu Asya/Orta Asya’da ise “Sünnilik” yaygınlaştı.
Bir ilginç not:
Ya 1 katman daha derine gidersek!..
“Saiüyeddin İshak Erdebili’nin kurduğu (1334) Safevi tarikatının da görünüşte Sünni olduğunu... Ama, Cüneyd’in Safevi tarikatı liderliğine gelmesinden sonra Şiiliğe geçtiğini” söylesem!..
Bakın...
Kökeni Sünni olan, sonradan Şiiliğe geçen Safeviler kendi kökenlerindeki Sünnileri kırıyor ve Şiiliğe geçiriyor İran’ı...
Aslında bir “tarikat olan Safevilik” homojen tabanlı devlet oluşturmak için mezhebi siyaset amacıyla kullanmış.
Yadırganmasın...
Şimdi de Ortadoğu’daki mezhep görüntülü savaşların temelinde gene devletleşmek var.
IŞİD’in “devlet olmak” iddiası güncel örnek.
TEKFİR
MÜSLÜMAN’ın Müslüman’ı öldürmesi (örneğin IŞİD’in baş kesmesi) gibi uygulamalar için de tarih izlerinde yürüyelim.
Safeviler İran’ı Şiileştirirken Sünnilikte direnenlere “tekfir” uyguluyordu.
Yani onlar da kendileri gibi Müslüman olan Sünnileri farklı mezhep nedeniyle “kâfir” ilan ve infaz ediyordu.
Aynı şeyi daha sonra Osmanlı da Şiilere ve “12 İmam inançlı” topluluklara uyguladı.
Oysa...
Osmanlı’da da Yavuz’a kadar “resmi mezhep Sünnilik” değildi.
ALLAH TEK
BÜTÜN bunları yazarken amacım İslam’da mezhep savaşlarının sararmış tarihi fotoğraf karelerini sunmak.
Hepsine saygılı olduğum mezheplerin barış içinde birlikte yaşamak varken savaşmanın, kan akıtmanın gereksizliğini vurgulamak.
Hepimizin inandığı yüce Allah tektir.
Hz. Muhammed’e indirilen Kuranı Kerim’le paylaşılan İslam dini de ortak inançtır, ortak kutsaldır.
Mezheplerin ise şu örneklerle bile nasıl oluştuğunu, birinden diğerine nasıl dönüştüğünü, kardeşlerin tarihteki kan izlerini göstermek istedim.
Avrupa mezhep savaşlarını yüzyıllar öncesine gömdü.
İslam dünyası da bütün Müslümanların barış içinde, sevgiyle bir arada yaşaması evresine geçebilmeli.
.........................
Not: Bu yazı için “Derin Tarih” Eylül 2015 sayısındaki Mohammad Balan’ın değerli makalesinden yararlandım.
İlgi duyanların ayrıntılarıyla okumasını öneririm.