Gürkan Akgüneş

Oleuropein, adeta bilim insanı titizliğiyle çalışan zeytinyağı üreticilerinin son dönemde peşinde olduğu bileşenin adı.

Akdeniz diyetinin bir numarası zeytinyağı, adeta yağların zirvesi. Araştırmalarla anlaşılan iyileştirici özelliği, zeytinyağını daha da değerli kılıyor. Ama değeri yaratan da kalitesi. Butik üreticiler artık bu kalitenin peşinde. Ve sayıları artıyor. Zeytinyağının asitliğini, fenolik bileşenlerini ve sterol kompozisyonunu iyileştirmek için bilim insanı titizliğiyle çalışan ve farklı coğrafyalara ün salan üreticiler var. Son dönemde peşinde oldukları zeytinyağı bileşeni ise ‘oleuropein’.

Oleuropein, 30 farklı fenolik bileşen barındıran natürel zeytinyağının mucizelerinden biri. Güçlü bir antioksidan. Kanserli hücreyi yok ettiğine, hücre hasarını önlediğine ve vücuttaki iltihabı azalttığına yönelik birçok çalışma mevcut. Aslında binlerce yıl hayatta kalabildiği için “ölümsüz ağaç” diye anılan zeytin ağacının, uzun ömürlü olması da oleuropein sayesinde. Oleuropein, zeytin ağaçlarını hastalık ve zararlılardan koruyan en önemli madde.

Ve bu madde yağa, zeytinin meyvesinden geçiyor. Zaten meyvede ve zeytin yaprağında daha yüksek oranda var. Hatta olgunlaşmamış zeytin,

Plastik başta olmak üzere ambalaj atıklarının azaltılmasına yönelik düzenlemeler devreye giriyor. Ayrıca önümüzdeki aylarda market ve AVM’lerde ‘depozito makineleri’ görmemiz muhtemel.

Yeni yıla çevreye dair yeni yasal düzenlemelerle giriyoruz. Artık plastik poşetleri marketlerden ücret karşılığı alacağız. En az 25 kuruş olacak bir poşetin bedeli. Parasız verirlerse de metrekare başına 10 lira ceza ödeyecek marketler. Ayrıca tüm ambalajlar için depozito toplama mekanizmaları devreye girecek. Önümüzdeki aylarda market ve AVM’lerde ‘depozito makineleri’ görmemiz muhtemel. Zira kanun, satış yerlerine 2021 yılına kadar depozito toplama sistemine katılım şartı getiriyor. Aynı tarih itibarıyla ambalajlı ürün üreten herkes, Çevre Bakanlığı’na geri kazanım katılım payı ödeyecek. Bir diğer güzel uygulama da olası kirleticilerden kirliliğin önlenmesine yönelik teminat istenecek olması.

Kirlilik döngüsü

Plastik başta olmak üzere ambalaj atıklarının azaltılmasına yönelik düzenlemeler başta kaplumbağalar olmak üzere deniz canlılarını yakından ilgilendiriyor. Daha önce de değinmiştik. Dünya denizleri tıka basa plastikle doldu. Her bir dakika 1 kamyon plastik, denize karışıyor. Zaten en büyük risk

Artvin Camili Vadisi’nde yapılmak istenen HES’in iptalinde başrolü oynayan Kafkas arısı yaz döneminde çok hızlı bal toplamasıyla meşhur çok özel bir tür.

Doğa adına güzel bir gelişme yaşadık geçtiğimiz hafta. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Artvin Camili Vadisi’ne (Maçahel) yapılmak istenen HES projesini iptal etti. Bu karar, Kafkas arısı ve Türkiye arıcılığını kurtarma adına yürütülen 20 yıllık mücadelenin zaferi oldu. Aslında hikaye 20 yıldan daha da eski. Ve iki önemli kahramanı var; Biri TEMA Vakfı’nın kurucusu Artvinli Ali Nihat Gökyiğit. Diğeri Ankaralı ziraat mühendisi arıcı Ahmet İnci.

60’lı yıllar.. Yollar ve taşıtların artması arıcıları daha fazla bal kaynağı bulmak için yollara düşürüyor. Gezginci arıcılıkla verim bir süre artsa da zamanla coğrafyamıza özgü 5 temel arı türü, birbirine karışarak melezleşmeye başlıyor. Arılar soysuzlaşınca, koloniler güçsüzleşmeye başlıyor ve verimde büyük kayıplar yaşanıyor. Hal böyle olunca, arıcılar da kolonilerini şekerle beslemeye başlıyor. İşte tam bunlara çare arandığı bir dönemde HES’in iptalinde başrolü oynayan “Kafkas arısı”(Apis mellifera Caucasica) yetişiyor imdada. TEMA’nın kurucusu Ali Nihat Gökyiğit, arıcı Ahmet İnci’yi

Doğu Karadeniz’de ayı popülasyonunun çok arttığını iddia ederek, koruma altındaki ayıların avlanması çağrısına karşı “ekosistemin doktoru” olarak nitelediği ayının sistemdeki payını anlatan Dr. Yasin Uçarlı’ya kulak verelim.

Ayılar çıldırdı, ‘İnsan yiyen ayılar geliyor’, ‘Bakmayın öyle sevimli göründüklerine’... Pazartesinin gazete başlıklarıydı bunlar! Haberlerin kaynağı da, yaban hayatı uzmanı bir akademisyen, Prof. Şağdan Başkaya. Doğu Karadeniz’de ayı popülasyonunun çok arttığını iddia ederek, koruma altındaki ayıların avlanması çağrısında bulundu Şağdan Hoca: “Ayılar 2009’dan beri 21 kişiyi öldürdü. 100 kişi sakat kaldı. Ayılar dokunulmazlık kazandı. İnsan yiyen ayı nesli geliyor.”

Hocanın av turizminin gelişememesinden duyduğu üzüntünün arşivde durduğunu hatırlatalım. Ve boz ayı avının Türkiye’nin de taraf olduğu Bern Sözleşmesi’yle yasaklandığını da. Tabii asıl önemli olan açıklamalarının ne kadar bilimsel olduğu.. Zira bölgedeki ayı popülasyonunu tespit etmek için Tarım ve Orman Bakanlığı’nın başlattığı Büyük Karnivorların Yönetimi Projesi henüz sonuçlanmadı. Proje kapsamıda, bölgedeki ayı popülasyonu GPS, kameralı tasma ve 300 foto kapanla sayılacak. Ayıların göç yolları,

İçinde bulunduğumuz mevsim patatesleri filizlendirmek için çok uygun. Marmara’da şubat-martta daha güneyde ise ocakta ekim sezonu başlıyor.

Kendi gıdamızı yetiştirme deneyimine geçen hafta saksı tarımıyla giriş yapmıştık. Bu hafta, biraz daha ölçeği genişletelim. Yine balkon veya terasta uygulayabileceğimiz patates yetiştiriciliğini anlatalım. Özellikle patatesin kilosunun 5 lirayı bulduğu bir dönemde 2-3 metrekarelik bir alanda yapılacak patates tarımı, neredeyse 1 yıllık ihtiyacınızı karşılayabilir. Oldukça kazançlı bir deneyim yani. Ve üstelik çok fazla şeye de ihtiyaç yok. Toprak, çuval ve tohumluk patates yetiyor. Zira, patatesin tohumu kendisi. Kendi gövdesinden çimlenen filizlerle çoğalıyor.

İçinde bulunduğumuz mevsim, patatesleri filizlendirmek için çok uygun. Marmara’da şubat-martta daha güneyde ise ocakta ekim sezonu başlıyor. Ekim öncesi her bir çuval için 1-2 patates filizlendirmek gerekiyor. Evinizin gölge ve ılık bir bölgesinde pazardan alacağınız (tercihen organik) patatesleri nemli tutmanız filizlendirme için yeterli. Devamını Buğday Derneği’nin eğitmeni Mehmet Gürmen’den dinleyelim;

Çuvaldan 2-4 kilo

“Patates dikine meyve veren bir bitki. Boy attıkça toprakla

Balkon veya terası olanlar şehrin ‘toprak zengini’ bile sayılabilir. Olmayanlar için de saksılar oldukça elverişli tarlalar.

Madem önceki hafta şehirdeki ‘bahçe salgını’ndan bahsettik, bu hafta da o salgına kapılanlara destek olalım. Hem tarıma ilgi duyanların hem de başlamak için yer sıkıntısı yaşayanların derdine derman olsun bu yazı. Öyle ya, hevesli şehirlilerin bir bölümü, “Bahçem yok” diyerek mikro çiftçi olmayı emekliliğe erteliyor. Ama kendi yiyeceğinizi üretmek için o kadar beklemeye gerek yok.

Aslında balkon veya terası olanlar şehrin ‘toprak zengini’ bile sayılabilir. Olmayanlar için de saksılar oldukça elverişli tarlalar. Günlük hayatta sıklıkla tükettiğimiz; ıspanak, marul, taze soğan, sarımsak, roka, şalgam, kişniş, biberiye, kekik, melisa ve domates gibi bitkileri saksıda üretmek mümkün. Hem de bu yolla soframıza gelen gıdanın nasıl üretildiğini öğrenmiş oluruz. Peki nasıl üreteceğiz? Yanıtı, Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği’nin ‘kent bahçeciliği’ eğitmeni Mehmet Gürmen’de. Ama konu oldukça kapsamlı. Bu hafta, saksıda üretim pratiğiyle başlangıç yapıp, ilerleyen haftalarda bahçe ve kompost uygulamalarını aktaralım.

İlk adım ürün seçimi

Saksıyla başlangıç,

‘Bitki Zekası’ adlı kitap yaşamımız için ne kadar önemli oldukları tartışmasız olan bitkilerin, zekasına hayran bıraktırıyor.

Başlıktaki niteleme Prof. Dr. Canan Karatay’a ait. Vegan beslenenleri böyle tanımlayarak epey kızdırdı Canan hoca, geçtiğimiz hafta. Veganlar da Karatay’ın açıklamasının bilimsel temelden yoksun olmasından yakındı. Tabii, oldukça tartışmalı bir yaklaşım Karatay’ınki. Ama ‘Tahıl beyinli’ olmak da fena sayılmaz. Hatta ‘Keşke olabilsek’ bile diyebilirim. Özellikle de bitki nörobiyolojisi uzmanı Prof. Stefano Mancuso’nun gazeteci Alessandra Viola’yla kaleme aldığı ‘Bitki Zekası’ kitabını okuduktan sonra...

Çünkü kitap, bitkilerin aslında zeki varlıklar olduğunu net bir şekilde ortaya koyuyor. Hatta o derece zekiler ki, bitkiler tarafından manipüle ediliyor olabiliriz bile! Nasıl yani demeyin. O sessiz, hareketsiz yaratıkların; aslında evreni kendi çıkarları doğrultusunda çekip çeviren kurnaz organizmalar olduğu kesin. Karatay, farkında mı bilmiyorum ama et oburları dolandıran çiçeklerle aynı evreni paylaşıyoruz. ‘Düşmanımın düşmanı dostumdur’ yaklaşımıyla saldırıya uğradığında düşman desteği çağırabilecek kadar gelişmiş bir zekayla karşı karşıyayız. Kökleri

Elini toprağa tohuma değdirenler arttıkça balkonlar arka bahçeye; teraslar tarlaya dönüşüyor. Sürecin en güzel yanı, toplumsal doğa bilincine katkı sağlaması.

Şehirleri betonlaştırdıkça toprağın değerini anlar olduk. Bahçeciliğe, bahçe işlerine büyük ilgi var. Açılan ‘kent bahçeciliği’ eğitimlerinde kontenjanlar birkaç günde doluyor. Elini toprağa, tohuma değdirenler arttıkça da balkonlar arka bahçeye; teraslar tarlaya dönüşüyor. Sürecin en güzel yanı da, toplumsal doğa bilinci oluşmasına yönelik katkısı. Toprağı tanıyan, suyun değerini bilen, atığını kompost yapmayı dert edinen bir grup oluşmaya başladı metropollerde. Permakültür oluşumları, ekoloji birlikleri, gıda toplulukları artık şehrin bir parçası.

‘Geri dönüşmek’

Ve bu süreç oldukça da öğretici. Özellikle de şehirli gençler için. Mesela üniversiteli Bahar Karatüfek. Toprağa ve tarıma duyduğu ilgi onu yaz tatilinde TaTuTa gönüllüsü olarak 2 çiftliğe taşıdıktan sonra şehirde tükettiği gıdaya artık farklı bir açıdan bakmaya başlamış Bahar. Çapa yapıp, ot yolup, bitkilerden krem yapmayı deneyimlediği kır, ona, şehirde unuttuğu ‘hayret etme’yi de hatırlatmış: “Alışkanlığın zincirlerini kırıp, konfor alanınızdan uzaklaştığınızda;