Hurma sağlıklı ama...
İftar sofralarının vazgeçilmezi hurma sağlığa yararlı olarak bilinir; “yaşam meyvesi” denilmesi de o yüzden. Çekirdeği antioksidan deposu. Ancak uzmanlar aflatoksin riskine karşı uyarıyor.
Hurma, ramazan denildiğinde pidenin yanı sıra akla gelen ilk besinlerden biri. İyi bir enerji kaynağı. Potasyum açısından zengin. Antioksidan kapasitesi yüksek, bol lifli ve bol mineralli bir meyve. Ancak bu denli sağlıklı yapısına karşın maalesef Türkiye’de glikoza bulanıyor. Oysa zaten yapısı itibarıyla meyvenin yüzde 70-80’i şeker. Hatta bu özelliğinden dolayı hurma, pasta, dondurma ve fındık ezmelerinde tatlandırıcı olarak kullanılmaya başlandı.
Etikete dikkat
Bizdeki bazı firmalar ise doğal şekeri, yapay şekerle parlatıp, tatlandırarak satışa sunuyor. Paketlerin üzerine karınca duası gibi yazılan “Glikoz içermektedir” uyarısını fark edebilenler şanslı. En azından seçimlerini glikozsuz olandan yana yapabilirler. Paketsiz dökme şeklinde satıldığında ise glikoz olup olmadığını anlamak zorlaşıyor. Dokunulduğunda bal gibi yapışkan bir sıvı elinize geliyor ve hurmanın dış yüzeyi parlak görünüyorsa glikoz şüphesi artıyor. Tabii meyvenin zaten rafta şekerlendiği de unutulmamalı.
Yıkamadan yemeyin
Diğer yandan her ne kadar sağlıklı olsa da uzak yerlerden, çoğu zaman da hasattan aylar sonra ülkemize gelen bir meyveden bahsediyoruz. Kurutulmuş olduğu için en büyük risk; kanserojen aflatoksin oluşumu. Geçen yıl Pakistan’da yapılan bir çalışma, hem yerel hem de ülkemizde satışa sunulan ithal çeşitlerin yüzde 89’unun, sınır değerleri aşan oranda aflatoksin içerdiğini gösteriyor. Tabii Türkiye’de, ithal hurmaların satışa sunulmadan önce aflatoksin testine tabi tutulup tutulmadığını da bilmiyoruz. Bazı örneklerdeki yüksek seviyede aflatoksin riskine karşı hurmada küflenme oluşmuşsa tüketilmemeli. Toz ve kirden arındırmak için de yıkayıp temizlenmediğinden emin olmalıyız. Uzmanlar alerji riskine karşı hurmanın yıkandıktan sonra yenilmesini öneriyor.
Hurmayla ilgili bir diğer ilginç bilgi de, çekirdeğinin kendisinden bile faydalı olması. Hurma çekirdeği, yüksek karbonhidratın (yüzde 81.0-83.1) yanı sıra protein (yüzde 5.17-5.56), yağ (yüzde 10.19-12.67), kül (yüzde 1.12-1.15) ve oleikasit (yüzde 41.3-47.7) içeriyor. Çekirdek ekstraktı, toplam fenolik, flavonoid, kateşin bileşenlerinden dolayı önemli bir antioksidan kapasiteye sahip. Mesela üzüm çekirdeği ile karşılaştırıldığında 10 kat daha fazla antioksidan kapasiteye sahip olduğu görülmüş. Hurma çekirdeği yağının da fenolik bileşenler açısından, zeytinyağı kadar zengin olduğu saptanmış.
Yerli alternatif kayısı ve incir
Tabii hurmanın yenilebilir bölümü de oldukça besleyici. Zaten o yüzden dinî literatürde “yaşam meyvesi” olarak anılıyor. Hesaplamaya göre, 100 gramı, yetişkin bir bireyin günlük enerji gereksiniminin yüzde 13’ünü karşılayabiliyor. Kalsiyum, magnezyum, demir, çinko ve selenyum gibi önemli mineralleri barındıran meyve, 23 tür aminoasit içeriyor. Ancak o kadar çok çeşidi var ki hurmanın; içerdikleri mineral, vitamin ve şeker oranı dahi çeşitten çeşide ciddi farklılık gösterebiliyor.
Türkiye’ye Suudi Arabistan, İsrail, Filistin, İran, Irak, Ürdün ve Tunus hurması geliyor. İthalata miktar bazında bakıldığında ilk sırayı İran alırken bunu Suudi Arabistan ve Pakistan takip ediyor. Bunun karşılığında da yıllık 45-50 milyon dolar hurma bedeli ödüyoruz. Aslında yerli meyvelerimiz kayısı, incir ve üzüm de benzer özelliklere sahip. Bir araştırmaya göre, 40 gram kurutulmuş kayısı, incir, üzüm ve eriğin potasyum, kalsiyum ve demir oranı 40 gram hurmadan çok daha yüksek bulunmuş. Hatta kuru incirin kalsiyum oranının, hurmadan 4 kat daha fazla olduğunu görüyoruz. O yüzden yerli meyvelerle de hurmaya alternatif oluşturmak pekâlâ mümkün.
Çeşit çeşit
Bağdat hurması: Zahidi cinsidir. Uçları beyaza yakın sarı renkte ve küçük tanelidir.
İran hurması: Siyaha yakın renktedir ve ince kabukludur. Mazafati yaş hurma olarak da anılır.
Medine hurması: Mebrum olarak da bilinir. Berni ailesinden kahverengi-kırmızı renge sahip, ince kabukludur.
Safavi: Siyah renkli, orta büyüklükte ve ince kabukludur. Şeker oranı nispeten düşüktür. Medine karası Meryem hurması olarak da bilinir.
Hudri: Koyu kahverengi, orta büyüklükte, ne çok sert de ne çok yumuşak orta kıvamda bir çeşittir.
Sugay: Gövdesi kahverengi, şekeri uç kısımlarına toplanmasından dolayı uç kısımları sarı-beyaz renkli bir hurmadır.
Medjoul: Kudüs hurması olarak bilinir. Siyah renkli, iri yapılı, ince kabuklu ve tatlılık oranı yoğundur.
Acve: Medine bölgesinde yetişir. Siyah renkli, nispeten ufak taneli, diğer hurmalardan farklı olarak yuvarlak şekillidir.