İstanbul Borsası yine revaçta. Bir haftadır bir yükseliş havası yaşanıyor. Hacimler de yükselmiş durumda. Bu bahar havasının ne kadar süreceğini herkes merak ediyor. Aslında bizde ekonomistler borsayı pek sevmez. Nasıl sevsinler ki? Son derece riskli hale gelmiş, oynaklığın (volatilite) bu denli yüksek olduğu piyasada ekonomik kurallar yürümüyor ki. IMKB kumarbazların cirit attığı bir alan haline geldiği için tasasarruflar da buraya akmıyor.
Bizde ekonomistlerin borsa kültürü olmasa da, Batı’da durum farklıdır. Birincisi, ABD’de temel tasarruf aracı borsadır. İngiltere’de de. İngiliz ailelerinin yüzde 35’inin hisse senedi bulunmaktadır. Kaldı ki, 55 yıl önce yüzyılın en büyük iktisatçısı John Maynard Keynes borsadaki yatırımlarıyla inanılmaz paralar kazanmış ve bunu nasıl bir ekonomist olduğunu kanıtlamak için sürdürmüştür. ABD Merkez Bankası Başkanı Greenspan üstüne vazife olmadığı halde, yıllarla Nasdaq’ın balon gibi aşırı şiştiğini belirtmiştir.
Borsaların bazı özellikleri vardır. Çıkış trendlerinde borsacılar "Artık bunun önü alınamaz, endeks yıl sonunda dolar bazında yüzde 50 yapar" dediler mi, bilin ki yakında satışa geçeceklerdir. Çünkü bizde borsacılar yatırımcı değil, al - satçıdır. Sürekli kısa vadeli spekülasyon yaparlar. Tabir uygunsa "gel gel" yapıyorlardır.. Eğer ki onlar, "ekonomi göçtü, bu şirketler bu fiyat etmez" diyorlarsa, kaçırmayın alın. Çünkü şirketlerin o andaki ederine değil, geleceğine yatırım yapılır. Borsacılar çabuk karamsar, çabuk da aşırı iyimser olurlar. Unutmayın; iyi bir hisse senedi yatırımcısı alırken kazanmalıdır. Satarken değil.
Öte yandan, bir hisse senedini en yüksek fiyattan satmaya çalışmak hatadır. Belli bir kara ulaşıldığında tamah edilmeli, hemen satılmalıdır. Tabii, bizde cambaz şoför gibi en ucuz fiyattan alıp, en yukarıdan satmayı matah bir şey zannedip övünenler ortalıkta dolaşınca gaza gelenler oluyor. Bundan sakınılmalıdır. Uzun vadede bilinmelidir ki, iyi seçilmiş bir hisse senedi döner dolaşır mutlaka kar ettirir. Günlük iniş - çıkışlara hiç bakılmamalıdır. İyi bir hisse senedi yatırımcısı her gün borsada gerçekleşen fiyatlara bakmaz. Her gün alma - satma psikolojisinde de bulunmaz.
Borsanın bir hayvanat bahçesine benzetilmesi yanlış anlaşılmamalı. Malum, borsanın durumu zaten tüm dünyada hayvanlarla anlatılır. Borsada boğa azgınlığı, yani yükselmeyi; ayı da ağırlığı, yani düşüşü simgeler. Keçi tabiri yoktur. Bunu biz uydurduk. Ama direnen, inatçı hisselere neden keçi denmesin ki? Bunlar düşüşte az düşer, çıkarken de iştahsızdır. Ya maymunlara ne dersiniz? Bir oraya bir buraya asılan hisseler vardır. Ya da kangurular gibi zıp zıp zıplayarak gidenler? Yahut da, kaplumbağalar, yani yerinde sayan hisseler? Bunlar da insanı sinir ederler.
Borsadaki çıkışın süresine gelince... Dalgalı kurda kur tahmini ne denli zorsa, borsa tahmini de en az o denli zordur. Şu kadarı pek hatalı olmaz; önümüzdeki yıl daha olumlu geçeceğine göre, şirketlerin durumu da düzelecektir. Kaldı ki, dolar bazında borsa şirketlerinin fiyatı iki yıl öncesine göre üçte birinden azdır. Kur esnekken yabancıların da, faizli enstrümanlar yerine, borsayı yeğleyeceğine göre, borsanın önü "olağanüstü gelişmeler olmazsa" oldukça açık görünüyor.
