Döviz düşüyor, borçlar büyüyor

Dün Hazine ocak sonunda konsolide bütçe borç stokunun 213,8 milyar dolara çıktığını açıkladı. Bunun 149 milyar doları, yani yüzde 70'i iç, 64,7 milyar doları da, yani yüzde 30'u da kamunun dış borç stokunu oluşturuyor. Dikkatleri ilk çeken nokta da, aralık ayına göre stoktaki 11,1 milyar dolarlık artış. Az değil. Ayda yüzde 5,5 civarında borç artışı bütçeyi iflasa bile götürebilir.
Ancak bu artış temel olarak iç borcun büyük kısmının TL bazında olmasından kaynaklanıyor. Malum, TL son ay içinde bir hayli değer kazanınca borç stoku dolar olarak artmış oluyor. Dış borçtaki artış ise 1,2 milyar dolardan ibaret.
Dikkati çeken ikinci nokta, iç borcun sadece yüzde 40'ının piyasada oluşu. Diğer bir deyimle, konsolide borç 214 milyar dolar olsa da, bunun içeride çevrilen kısmı 84,5 milyar dolar. Bu da sorunu bir hayli hafifletiyor.

Konsolide Bütçe (Ocak 2004)	Miktar (Milyar $)	Yüzde (%)
Alacaklıya Göre	213,8	100
İç Borç Stoku	149,1	70
Piyasa	84,5	40
Kamu Kesimi	64,6	30
Dış Borç Stoku	64,7	30
Kredi	36,5	17
Uluslararası Kuruluşlar	23,5	11
(IMF Kredisi)	(16,7)	(7,8)
Hükümet Kuruluşları	6,9	3
Ticari Bankalar	6,1	3
Tahvil	28,2	13

İç borcun piyasa dışındaki kısmı ise, kamunun Hazine'ye olan 65 milyar dolarlık borç. Bu da kamu banklarının görev zararları, özellikle de TMSF'ye bağlı bankaların borçlarından oluşuyor. Mesela, İmar Bankası'ndan hortumlanarak, daha doğrusu çalınarak götürülen paralar bunun bir parçası.
Dikkatleri çeken bir diğer nokta ise IMF'ye olan borç. 17 milyar dolara yaklaşan bu borcun yanı sıra Dünya Bankası'ndan alınan borçlar var. Beraberce bu borç 24 milyar dolara çıkıyor. Yani toplam borcun yüzde 11'ine. Geçenlerde Mahfi Eğilmez'in Radikal'deki köşesindeki belirttiği gibi, bu denli yüklü borç ekonomik politikalarda hükümetin IMF ile müzakere yeteneğini kısıtlıyor. Hatta hükümetin dış politikasını bile bağlıyor.
Öte yandan, Hazine, eurotahvil gibi yöntemlerle 28,2 milyar dolar yurtdışı mali piyasalardan borçlanmış. Bu da toplam borcun yüzde 13'ü. Özellikle yurtdışı piyasalarda faizler çok düşükken yapılan bu borçlanmalar son derece akıllıca.
Ancak Türkiye hala çok borçlu bir ülke. Gelişmekte olan ülkeler, yahut da yükselen piyasalar içinde Türkiye genellikle Rusya ve Brezilya ile karşılaştırılır. Ancak ülkemizde kamu borç stoku bu ülkelere göre çok fazla.
Alttaki tabloya dikkat edilirse, Türkiye'nin borcu milli geliri içinde çok daha fazla. Yine bankacılık kesiminin toplam aktifleri ele alındığında borçluluk oranında yine ilk sırada geliyor. İşte IMF'nin çok katı bir mali disiplin ve aşırı faiz - dışı fazla istemesinin de nedeni de bu.
Bu nedenle hükümetin hiç savsaklamadan mali disiplini sürdürmesi gerek. Ama bu hükümet serbest bırakılsa ne yapar, onu artık tahmin edebiliyoruz.

(%)	Brezilya	Rusya	Türkiye
Kamu borcu/Milli gelir	54	42	82
Kamu Borcu/Mali Kesim	66	100	170