Her sokağa ayak bastığımızda aynı konu.. Döviz kuru ne olacak? Vatandaşın döviz merakı tutku haline gelmiş. Öylesine ki, Televole programlarında boy gösteren mankenlerden fazla ilgi çekiyor. Herkes spekülatör olmuş. Yükselecekse al, düşecekse sat. Mantıklısı da bu. Ama bu denli dövizle yaşamak sağlıklı mı, o da ayrı konu.
Ekonomi literatüründe reel döviz kurunun ne olması gerektiği, kısa vadeli ve uzun vadeli dengenin ne olacağı çok yazılıp çizilmiş, konu karmaşık olduğundan bir türlü uzlaşmaya varılamamıştır.
Daha önce de yazmıştık; sabit kur sistemleri fiyat istikrarı elde etmede avantajlı olsa da, döviz sorunu ortaya çıkabilir. Esnek kur sistemleri ise, döviz sorununu halletse bile, aşırı dalgalanmalara ve enflasyona neden olabilir. Bazıları, bir ara yol olan, merdiven gibi kur sistemi öneriyor: "Sabit kuru götürelim, cari sorun çıkarsa devalüasyon yapalım." Ancak her devalüasyon bir sürü firmayı batırıyor. Her halde, en sağlıklısı döviz sorunu olmayan bir ekonomi yaratmak, sonra da kura dayalı bir istikrar programı uygulamak.
Esnek kur sistemlerinin en önemli özelliği kurun piyasa tarafından belirlenmesidir. Merkez Bankası (MB) devre dışındadır. Ancak çok büyük oynamalar varsa devreye girer; ya faizleri yükseltir, ya da piyasaya döviz satar. Tipik bir esnek kur sisteminde araç faizdir. Faizi arttı mı, dövizden TL’ye geçiş olur. (Esnek kur sisteminde MB minimum rezervle idare eder)
Dalgalı kur sisteminde müdahalenin ne zaman yapılacağı çok önemlidir. Her oynama karşısında müdahale edilmez. Mesela ufak tefek spekülasyonlar piyasaya bırakılır. Ancak kur üzerinde kalıcı etki bırakıyorsa, yani manipülasyon söz konusu ise, cennetten çıkma sopa devreye girer. Ancak sopanın da hızla etki yapanı faiz değil, doğrudan döviz satışıdır. Zaten birkaç defa sopa yiyen dayak düşkünü bir daha ortalıklarda gözükmez. Sopa yemeyen manipülatör ise iyiden iyiye arsızlaşır! (Mesela dün kurun tekrar yukarı gitmesi için hafif dozlu manipülasyonlar yine başladı)
Kur sistemi dalgalanmaya bırakıldığında aşırı dalgalanmalar olabilir. Kendiliğinden istikrara kavuşması en sağlıklısıdır. Enflasyonun olduğu bir ülkede kur genellikle yukarı gider. Doğrusu da budur. "Bu kur hep yukarı gidiyor" diye de itiraz mantıklı değildir.
Dalgalı kur sistemlerinde reel kur hesabı yanlıştır. Birçok ekonomist bu yanlışı yapsa da, ekonomi yönetimi dikkat etmelidir. Dalgalı kurda esas olan, kısa vadede döviz arz ve talebi, uzun vadede ise net döviz geliridir. Enflasyon hesabı yapılmaz! Bir örnek vermek gerekirse Alman markı iki yıldır dolara karşı yüzde 30’a yakın değer kaybetmiştir. Bu gelişmenin ne Almanya’daki, ne de ABD’deki enflasyonla ilişkisi vardır. Bunda parite beklentileri etkili olmuştur.
Son günlerde döviz kurunda hızlı bir düşüş yaşandı. Bu tür dalgalanmalar normaldir, tekrarlayabilir. Borsaya girmek için yabancıların yüz milyonlarca doları bozdurmasıyla kur haliyle aşağıya gitmiştir. Bazıları bunun düzenlenmesini ve aşırı düşüşlere engel olunmasını tartışsa da, biz katılmıyoruz. Manipülasyonlar hariç, denge kuru zamanla piyasada düzenlenmelidir. Ve unutmayalım, dalgalı kurda tahminler de zor tutar.
