Gelirden, harcamalardan ve bazen de tasarruflardan bolca vergi alınıyor. Bunların bir kısmının azaltılması şart. Ama hangilerinin azaltılacağı çok önemli. Çünkü yanlış vergiler azaltılırsa, istenen değil, istenmeyen sonuçlarla karşılaşılabiliyor.Amerikada Bush seçilmeden önce ciddi vergi indirimleri sözü vermişti. 2001 yılında seçilir seçilmez konuyu hemen Kongreye getirdi. Ekonomik Büyüme ve Vergi İndirimi Uzlaşma Yasası ile gelir vergileri düşürüldü, ancak Alternatif Asgari Vergi ile vergi ödeyenler çoğaldı.2010 yılına dek yürürlükte olacak bu yasa değişiklikteki temel beklenti tasarrufların bir biçimde artmasıydı. Ancak iki ay önce ABDnin yarı - resmi araştırma kuruluşu NBER bir araştırma yayımladı; (Alan Auerbach: Bush Vergi İndirimi ve Ulusal Tasarruflar) araştırma genel kanının aksine, marjinal vergi oranlarındaki indirimlerin vergi gelirlerinde ciddi azalmalara neden olmadığını gösteriyor.Araştırmayı ele alan Auerbacha göre, belli varsayımlar altında vergi indirimleri tasarrufları artırabiliyor. Çünkü gelirler artıyor. Vergi indirimlerinde öngörülen kayıpların en az yüzde 10 ve bazı hallerde yüzde 40 kadar abartıldığını hesaplayan Auerbach, geleneksel ve statik hesapların eksikliğine işaret ediyor. Ancak bu hesaplar gerçek kayıpları karşılamaya da yetmiyor. Bununla beraber, uzun dönemde dengeler yine değişiyor. Gerek tasarruflar, gerekse üretim düşüyor ve vergi geliri kayıpları artıyor.Kısacası, vergilerin azaltılması tartışılırken, hangi verginin azaltılacağı çok önemli. Tasarrufların vergilendirilmesi ülkemizde bu ara bir hayli tartışılıyor. Mesela bono gelirlerini vergilendirmek. Vergiler yükseltilince tasarrufların olumsuz etkilenmesi olası. Ancak tasarrufların tüketime gitme potansiyeli varsa. Oysa bunun böyle olmadığını biliyoruz. Bono gelirleri üzerinden alınacak vergiler eğer stopaj biçiminde olacaksa, bu tipik bir dolaylı vergi (excise tax) niteliği taşıyacak. Yani faize yansıyacak, faiz de artacak. Yok eğer beyana girerse, bu kez de net gelir etkisi olacak ve tüketim daha da daralacak.Tabii tasarrufların doğrudan vergilendirilmesi seçeneğinin bir başka etkisi daha olabilir; bazı mevduatlar yurtdışına kaçabilir. Ağır vergilerin böylesi bir etki yaratacağı gözardı edilmemeli.Kısacası, vergi meselesi en çetrefil işlerden biri. Çok alınsa, kaçıyor. Az alınsa da gelir düşüyor. Adalet ve dengeyi tutturmak çok önemli. Ancak şunu bilmekte yarar var; Türkiyede gelir vergilerini düşürerek tasarrufların artması pek kolay değil. Olsa olsa belki bir miktar tüketim artabilir. Çünkü ülkemizde tasarruflar zaten sınırlı. Gelir düzeyinin oldukça düşük olduğu bir ekonomide ise vergi indirimlerinin en önemli etkisi dayanıklı tüketim üzerinde olabilir. Tabii bir de vergide adalete katkı yapılmış olur. hgunes@milliyet.com.tr Türkiyede vergilerin çok yüksek olduğuna kuşku yok. Belli bir kesimden o denli yüksek vergi alınıyor ki, bu kesimler kendilerini yolunmuş tavuk gibi hissediyor. Geri kalan kesim ise neredeyse hiç vergi vermiyor. Onlar da kendilerini sistemin uyanıkları görüyorlar.
