Meral Tamer
Tüm Yazıları
Yeni teknoloji hisselerinin tepetaklak gidişini, borsayı da peşinden sürüklemesini ne kadar da önemsemiştik. Arthur Andersenli Enron skandalının yanında solda sıfır kalıverdi. Hele Türkiyenin kayıtlı milli gelirinin üçte ikisine sahip 107 milyar dolarlık WorldCom da batınca, artık hiçbir şeyin sürpriz sayılmayacağını idrak ettik.Dünkü gazetelerde yazıyordu: Michael Jackson da batmış. Batacak elbet. Sıra film yıldızlarına, pop sanatçılarına, ünlü sporculara da gelecekti. İşte geldi! Dünya çapında ciddi bir konsolidasyon yaşanıyor. Daha 6 ay önce "90ların hızı sanal mıydı?"yı tartışıyorduk, bugün "Kapitalizmin sonu mu geldi?" tartışmaları yapılıyor. Borcu 322 trilyon Ancak Jacksonın TLye çevrildiğinde 322 trilyonu bulan borcunun, bizim en büyük 500 firmamızın 2001deki 339 trilyonluk toplam zarar rakamıyla yarışmasını bir türlü içime sindiremiyorum ben! Gazete haberlerine göre yakın geçmişin efsane tenisçilerinden Boris Becker da batmış. Basketbolun efsane ismi Michael Jordan, sporda emekliliğin eşiğinde olmasına rağmen, reklamlardan sağladığı büyük gelir sayesinde bu krizden etkilenmez. Tom Cruise da çok gözde. Borsada kaç para kaybetmiş olursa olsun, çarkı çevirir. Jackson Handan gibi Handan kim mi?Handan benim 40 yıllık arkadaşım. 30 yıldır Amerikada yaşıyor. 90lı yılların başında tanıştı borsayla. Artık onun da bir yatırım danışmanı vardı. Yazları Türkiyeye geldiğinde oğlu ve eşine ilaveten düzenli aradıkları arasına aniden borsacısı da katılmıştı. Handan yeni huylar edinmiş, TV kanallarının borsa bültenlerini izler olmuş, sohbetlerimizin bir bölümünü de borsada alım - satım oluşturmaya başlamıştı. Ekonomi yazdığım halde benim borsaya ilgisizliğim (ve bilgisizliğim) arkadaşımı dehşetli hayrete düşürüyor, hatta sanırım beni hafiften çağdışı buluyordu.Yükselen değer borsaGerçekten de teknoloji hisseleri borsada yükselirken, kendine has bir moda da yaratmıştı. Bu hisselerden satın almak, modern olmak ve çağa ayak uydurmakla eş anlamlıymış gibi bir hava yaratıldı. Yeni teknoloji şirketlerinin hisse senetlerini almak, onların CEOları gibi yaşamak, adeta bir trend, yükselen değer oldu. Hisse senetlerini sırf bu trendin içinde yer alma esprisinde satın alanlar bile vardı. Önümüzdeki dönemde hangi ünlüler batar diye toto oynamak istiyorsanız, gözden düşmekte olanlara odaklanın. Zaten Michael Jackson da yeni albümü tutmayınca, bizim Handan gibi 2 yıl içinde yoksullaşıvermiş. 45 bin doları kaldı Yaz başında Türkiyeye geldiğinde süngüsü düşüktü. Borsanın en yüksek olduğu günlerde 350 bin dolara kadar ulaşan birikimini, ancak 45 bin dolara indiğinde elden çıkartmıştı. Şimdi bankaya yatırdığı 45 bin dolarının getirisi neredeyse sıfırdı. Handan part time iş arar olmuştu. Borsaların çıkış eğiliminde olduğu 7 - 8 yıl boyunca bizim küçük yatırımcı Handan, birikimini her yıl çift haneli oranlarda artırdı. Sık sık seyahatlere çıkar, eskiye oranla daha dilediğince yaşar oldu. Yatırım danışmanları Şimdiyse pek çok yatırım fonu, müşterilerinden gelen talep üzerine portföylerindeki hisse senedini likidite ediyor ve borsadaki düşüş, bu yüzden de hızlanıyor.Bu çöküş nerede durur bilinmez, ama batanlar listesine yeni Enronların, WorldComların, Michael Jacksonların, hatta Handanların katılacağından kuşkunuz olmasın. Handanın işi kolay. 10 yıl önceki mütevazı hayatına geri döner, ama ya işsiz kalan WorldCom çalışanları... mtamer@milliyet.com.tr Belki Michael Jackson da bizim Handan gibi 8 - 10 yıl öncesine kadar hisse senediyle tanışmış değildi. Belki o da tahvil ve bono gibi sabit getirisi olan yatırım fonlarında tutuyordu parasını. Ancak yatırım danışmanları birçok fonun içine hisse senedi de koymaya başlayınca, doğrudan hisse senedi almayan pek çok insana da bu fonlar aracılığıyla hisse senedi satılmış oldu. Amerikada hisse senedi sahibi olanların oranı 10 yıl içinde % 30lardan % 60lara çıktı.