Hayatımızın neredeyse her saniyesinde seçim var. Sabah, yataktan kalkar kalkmaz başlarız seçmeye.
Evde kahvaltı yapmak ya da yapmamak, bir seçimdir. İşe veya okula; toplu ulaşım aracıyla gitmek ya da özel aracınızı tercih etmek de öyledir.
Giyim kuşam, yiyecek, içecek gibi konularda yüzlerce kez seçeriz.
Elbette referandumlar da yaptığımız seçimlerin en önemlilerinden.
Geçen pazar yapılan referandum pek çok yönüyle siyasi tarihimize geçti.
Öncelikle ilk defa; İstanbul, Ankara ve İzmirlilerin (Ayrıca Antalya, Eskişehir, Edirne, Diyarbakır, Adana, Aydın, Muğla, Manisa, Çanakkale, Mersin, Edirne, Balıkesir gibi 34 büyük kent de dahil) aynı anda yüzde 50’nin üzerinde “hayır” dediği ülke yönetimi ile ilgili bir karar ilk defa kabul edildi.
***
İzmir’deki sonuçların analizinde de benzer bir durum söz konusu. İlk defa İzmir’de 30 ilçenin tamamı bir konuda çoğunlukla hem de büyük bir çoğunlukla aynı fikirdeydi.
“Evet” ve “Hayır” kampanyasına destek veren partilerin 2015 Kasım’ında yapılan seçimlerde aldığı oylar analiz edildiğinde de çok ilginç sonuçlar var.
İzmir’in her ilçesinde “Evet” bloğu partileri için kayıp var.
İzmir’de yüzde 68.79’luk “hayır” oyuna karşılık “Evet” oyları yüzde 31.19’da kaldı.
“Hayır” oylarının 2015 Kasım seçimlerine göre en fazla artış gösterdiği ilçeler; Narlıdere, Karşıyaka, Balçova, Bornova, Selçuk, Bayındır ve Gaziemir oldu.
“Hayır” oylarının Kemalpaşa ve Menderes gibi ilçelerde de yüzde 50’nin üzerinde çıkması ise referandumun sürprizlerindendi.
***
Bu seçimin önemli sürprizlerinden biri de yurt dışı oylarıydı. Avrupa ülkelerindeki Türklerin kullandığı oyların çoğunluğu genelde “Evet” yönündeydi.
Ama Ortadoğu ülkelerinde durum farklı oldu.
“Hayır” oyları; Bahreyn’de yüzde 86, Kuveyt’te yüzde 76, Umman’da yüzde 76, Birleşik Arap Emirlikleri’nde yüzde 87, Irak’ta yüzde 65, Katar’da yüzde 81 çıktı. Suudi Arabistan’da da bile yüzde 44 oldu.
***
Bu seçimin tartışmasız en büyük mağlubu YSK (Yüksek Seçim Kurulu) oldu. YSK kararları ve uygulamaları nedeniyle Türkiye’de 70 yıldır ilk defa bir seçim bu kadar tartışılır hale geldi.
Yasada yer almasına ve seçim öncesi verilen eğitimlerde üzerine basa basa durulmasına rağmen mühürsüz zarflardaki oylar son dakikada kabul edildi .
YSK gibi tecrübeli bir kurumun üstelik böyle bir kader seçiminde bu hatayı yapması inanılır ve affedilir gibi değil .
Çünkü bu hata seçimlerin tartışılır hale gelmesine neden oldu .
***
Bu referandumdan sonra net olarak bir kez daha ortaya çıktı ki, bu ülkede sadece bir görüş ve tercih yok.
Farklı görüş ve tercihleri savunanların sayısı birbirinden az değil.
O yüzden herkes birbirini dikkate almak zorunda.
Tek bir görüşün değil “ortak aklın” ülke yönetiminde geçerli olması referandumda ortaya çıkan sonuç aslında.
Buna inanmayanların ve gereğini yapmayanların kaybedeceği bir sürece girdiğimiz ortada.