Skylla ve Kharybdis

Masal aşıkları değil bu ikisi maalesef, hilkatin gelmiş geçmiş en korkunç iki canavarı.
İnsanoğlu ne zaman çetin ikilemde kalsa bunları hatırlar; ben darboğaz sözcüğünü ne zaman işitsem, bu ikisi gelir aklıma; onları asıl korkunç yapan şey de, bir darboğazın iki yakasında bekçilik yapmalarıdır zaten. Birinden kaçsan öbürünün kucağına düşersin.
Bütün darboğazların anasıdır bunların mesai yaptıkları darboğaz, karşılıklı iki kayada mekan tutmuşlardır, vay geçenin haline. Homeros'un kahramanı Odysseus Truva savaşından sonra yurduna dönüş için yaptığı o bitmez tükenmez yolculukta, talihsiz gemisi bu ikisinin arasından geçmeye çalışırken en büyük dehşeti yaşar.
"Böylece girdik dar boğaza, içimizi çeke çeke, / Skylla bir yanımızda, tanrısal Kharybdis bir yanımızda. / Ne korkunçtur bu canavar yutarken denizin acı sularını..." (Odysseia, Azra Erhat - A. Kadir çevirisi, Sander Yayınları.)Deniz suyunu bir yutan, bir kusan anaforun adıdır Kharybdis; Skylla ise altı başlı bir canavar, bir kerede altı adam yutar.
Bereket, iyi bir kriz danışmanı vardır Odysseus'un; Tanrıça Kirke strateji çizer ona, taktik verir, en az zararla kurtulmayı öğretir:
"Tanrısal Kharybdis... suları yuttuğu sıra varayım deme oraya sakın, / yeri sarsan tanrı bile seni yıkımdan kurtaramaz. / Sen Skylla kayasına yaklaşmaya bak, en iyisi bu, / gemiyi çabucak geçir kayanın önünden, / tutsanız yalnız altı arkadaşın yasını, ne olur sanki, / yok olup gideceğinize şuracıkta topunuz birden."
Darboğazlardan çıkışın bedeli ağırdır daima. Örneğin Türkiye, ekonomide yaşıyor bu ikilemi; Skylla gibi bir enflasyon canavarından kaçsan, Kharybdis gibi bir üretim krizinin girdabında boğulmak var.
Ya siyasete ne buyurulur? Bir yandan laikliğe ve bütünlüğe karşı güçlerden korunurken, diğer yanda demokrasiyi karaya oturtmak tehlikesi yok mu? Odysseus kadar şanslı kaptana, onunki kadar becerikli bir mürettebata, Kirke kadar basiretli danışmanlara ihtiyaç var, bu yolculuğu selametle tamamlamak için. Gemisini kurtaran kaptan.
Ama çevreme bir bakıyorum, dünyanın hali de pek iç açıcı değil. Asya ülkeleri, daha mı liberalleşsek, içe mi kapansak diye bocalıyor iki canavarın arasında. Amerika ve müttefikleri, bir yanda Saddam canavarı, bir yanda Ortadoğu'da daha büyük kaos arasında bocalıyor; üstelik televizyonda naklen bombardıman izlemek gibi bir müstehcenliğe de zorluyorlar bizi.
İtalya, Apo - PKK canavarıyla, Türkiye'nin ve Amerika'nın öfkesi arasında, bir yandan da hukuk ve ideoloji arasında sıkışmış, yalpalıyor. Bu iş bitmeden birkaç ülkede hükümetler düşecek, başlar yenecek gibi. Türkiye ise Apo'yu istemekle istememek arasında sallanıyor.
Skylla ve Kharybdis hiç bu kadar yoğun mesai yapmamışlardır; 21. Yüzyıla çetin ikilemlerin sarp kayalarıyla döşenmiş, zor bir darboğazdan geçerek gireceğiz anlaşılan. Soğuk Savaş canavarından kaçtık, sıcak barış girdabında döneniyoruz.Bütün bu cihanşümul çatışkılar arasında, kendi bireysel hayatımızın ikilemleri var bir de tabii. Kendi minicik gemimizi yüzdürürken kapıldığımız girdaplar, boğuştuğumuz canavarlar da küçümsenecek gibi değil. Odysseus macerası bitmeden, ikinci kez geçer o boğazdan, bu defa tek başınadır, akıllıca kurtulur Kharybdis anaforundan, Skylla'nın gözünden de gizlenir. Yağmurdan kaçarken doluya yakalanma şeklindeki hayat kuralını yenmeyi başarır sonunda. Ve öykü, bir başka tanrıçanın, Athene'nin müdahalesiyle mutlu biter, "Karşılıklı yeminler ettirip sağladı ölümsüz barışı" cümlesiyle noktalar Homeros destanını. Ama benim gözümde Skylla'dan uzaklaşıp gemisinden atlayan ve Kharybdis anaforunun üzerindeki incir ağacına tutunarak havada sallanıp, anafor açılınca tekrar gemisine inen Odysseus'un görüntüsü vardır hep, aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık sözünü ne zaman işitsem, hemen o incir ağacı gelir aklıma.
Size oradan sesleniyorum: çok yakınımdasınız, biliyorum.
İncir yapraklarının arasından göz göze bile geliyoruzdur bazen.