GAZETE haberleriyle son elli yılımızın iktisat tarihi: "Artık Herkes Milyoner, Hürriyet Sayfalarında Ekonominin 50 Yılı." Yazanlar ekonomist Ercan Kumcu, ekonomi tarihçisi Şevket Pamuk...
Doğan Kitap'tan lüks ciltli, ansiklopedi boyunda sevimli bir eser...
Birinci bölüm: "Her mahallede bir milyoner, 1948 - 1959."
Yani Menderes'in girişimci orta sınıf yaratma politikası... Daha 1940'ların sonunda, Hürriyet'te 24 Kasım 1948 tarihli bir haber:
"İktisat Kongresi'nde devletçilik aleyhine konuşuldu."
Ve halkın seçtiği ilk iktidar olan DP'nin 1950 ortalarına kadar süren "altın yıllar"ını yansıtan haberler:
8 Kasım 1950: "Avrupa Birliği Hakikat Olacaktır."
29 Mart 1951: "100 bin kilometrelik il ve köy yolu programı."
1 Ekim 1951: "Türkiye'nin elektriklenmesi için plan hazırlandı..."
Döviz sıkıntısı sebebiyle ekonomi 1950'lerin ortasında sıkıntıya giriyor, "Cumhuriyet tarihinin en büyük devalüasyonu"nu yapılıyor, ekonomi toparlanıyor ve 27 Mayıs 1960'ta askeri "darbe" oluyor! (Sf. 48)
* * *
1960 - 69 döneminin başlığı "Planlı, planlı kalkınma."
Yani karma ekonomi...
25 Temmuz 1962: "Türkiye Gümrük Birliği'ne alındı."
17 Eylül 1964: "Coca Cola İstanbul'da üretime başladı."
11 Ekim 1964: "AP (Demirel) tek başına iktidarda."
16 Mayıs 1965: "Ereğli Demir Çelik tesisi hizmete girdi, Amerikan Büyük elçisi yaptığı konuşmada..."
Ve soldan bir haber:
28 Haziran 1965: TİP, yabancı sermayeye karşı halkı boykota davet etti..."
Yazarlar bu dönemi hızlı kalkınma dönemi olarak niteliyor. Otomotiv sanayii bu dönemde kuruluyor, sanayi ihracatına bu dönemde başlıyoruz... Ama döviz yüzünden tıkanıyoruz, yine devalüasyon, yine düzlüğü çıkıyoruz.
27 Ekim 1969: "Planlama Müsteşarı Turgut Özal, 'kalkınma yavaşlamayacak' dedi."
Ve 12 Mart Muhtırası! Ve siyasi istikrarsızlık!
* * *
1970'Lİ yılları anlatan bölümün başlığı: "70 cent'e muhtacız!"
Koalisyonlar, petrol şoku, terör, döviz sıkıntısı...
30 Ağustos 1974: "Erbakan, 'Uçak fabrikasının ve 6 büyük motor fabrikasının temellerini yakında atacağız' dedi."
Yazarların değerlendirmesi:
"1970'li yıllarda Türkiye önemli fırsatlar kaçırdı... Yunanistan tam üye olurken, Türkiye üyelik başvurusunu ertelemeyi tercih etti!" (Sf.90)
14 Ocak 1978: "Karaborsaya düşmeyen mal kalmadı!"
27 Mart 1979: "Ecevit: Ortak Pazar yükümlülükleri donduruldu."
19 Aralık 1979: "Kömür de yok, mazot da yok."
Ve 12 Eylül darbesi...
1980'lerdeki "Özal'ı Yıllar"ı anlatan bölümün başlığı: "Yarım Kalan Dönüşüm!"
Büyük reformlar, milli gelirde sıçrama ama 80'lerin sonuna doğru yelpazenin parçalanmasıyla popülizm ve tıkanma...
Ve "Kaybolan yıllar: 1990 - 1999."
Özetle: 1913 - 1950 döneminde Türkiye dünyanın biraz gerisinde, 1950 - 75 döneminde dünya ortalamasının üstünde, 1975 - 2000 arasında ise gerisinde yürümüş! 1950'de 850 dolar olan kişi başına gelirimiz, 2000'de 3000 dolara çıkmış! (Sf. 290)
1980'lerdeki "Yarım kalan dönüşüm" 1990'larda tamamlanmadığı için, gelirimiz bu yıl 2000 dolara düştü!
Bu eseri yazanları da yayımlayanları da kutluyorum.